Το ναυάγιο του πλοίου «Ηράκλειον» πριν 59 χρόνια
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Ήταν στις 8 Δεκέμβρη του 1966 όταν το πλοίο-επιβατικό/οχηματαγωγό- «Ηράκλειον» βούλιαξε στα κρύα νερά του Μυρτώου πελάγους λίγα μίλια ανατολικά της νησίδας Φαλκονέρα.
Είχε ναυπηγηθεί στην Γλασκώβη της Σκωτίας το 1949 σαν δεξαμενόπλοιο και 15 χρόνια αργότερα μετατράπηκε σε οχηματαγωγό με δυνατότητα να μεταφέρει και επιβάτες.
Την εικοσαετία μετά τον πόλεμο δεν υπήρχαν πολλά πλοία σε έναν κόσμο που αναπτυσσόταν με πολύ γρήγορους ρυθμούς.
Οι πλοιοκτήτες για να καλύψουν το κενό που υπήρχε στις μεταφορές, αγόραζαν παλιά φορτηγά καράβια, πολλά προπολεμικά, και τα μετέτρεπαν σε επιβατηγά, μέχρι την επικράτηση-πολύ σύντομα-των αεροπορικών μετακινήσεων.
Στην Κίνα είχαν μετατρέψει σε επιβατηγά πλοία ακόμα και τα «Liberty», που έφθαναν στην ανατολή για παλιοσίδερα…
Το συγκεκριμένο δεξαμενόπλοιο, (ονομαζόταν «Lestershire» με Αγγλική σημαία, ήταν χωρητικότητας 9.000 κόρων, είχε μήκος 150 μέτρα, πλάτος 18, βύθισμα 10 και ταχύτητα 17 κόμβους), αγοράστηκε το 1964 από την εταιρεία του Τυπάλδου και από το 1965 μπήκε στην γραμμή Πειραιά-Κρήτη.
Την μοιραία νύχτα της 7ης προς 8ης Δεκεμβρίου, στο δρομολόγιο από τα Χανιά για Πειραιά, φορτώθηκε και ένα 25τονο φορτηγό ψυγείο.
Δεν ασφαλίστηκε όπως θα έπρεπε, με αλυσίδες και γρύλους στο κατάστρωμα, καθώς είχε περάσει η ώρα της αναχώρησης του πλοίου και όλα γινόταν βιαστικά…
Στο Αιγαίο επικρατούσε άσχημος καιρός με ανέμους 8-9 μποφόρ, (δηλαδή ταχύτητα ανέμου από 34 έως 47 μίλια την ώρα, 63 έως 87 χιλιόμετρα), και υπήρχε και η ανάλογη θαλασσοταραχή στο ανοιχτό πέλαγος.
Για την αναχώρηση του πλοίου είχε αντιρρήσεις το Λιμεναρχείο αλλά τελικά επέτρεψε τον απόπλου του.
Έφυγε κατά τις επτά και μισή το βράδυ μεταφέροντας 206 επιβάτες και πλήρωμα από 65 ναυτικούς.
Το ταξίδι βόρεια για τον Πειραιά ήταν δύσκολο, λόγω του ισχυρού ανέμου και των κυμάτων, που-ανάλογα με τον αέρα στα ανοιχτά-φθάνανε τα επτά μέτρα.
Το φορτηγό που δεν είχε δεθεί καταλλήλως, άρχισε να μετακινείται μέσα στο γκαράζ και λίγα λεπτά πριν τις δύο η ώρα, της 8ης Δεκεμβρίου, λόγω των κλυδωνισμών του πλοίου, έπεσε πάνω σε μια πλευρική πόρτα και την έσπασε, δημιουργώντας άνοιγμα για τα κύματα που μπήκαν και πλημμύρισαν το κατάστρωμα των αυτοκινήτων.
Το σήμα S.O.S. δόθηκε από το πλοίο στις 02:06 αναφέροντας το στίγμα του και ότι βυθίζεται… (S.O.S. σημαίνει Save Our Souls και στο Μορσικό αλφάβητο αποτελείται από τρεις τελείες, τρεις παύλες και τρεις τελείες, δηλαδή: …---…)
Το «Ηράκλειον» βυθίστηκε σε λίγα λεπτά, παρασέρνοντας στον βυθό 224 ανθρώπους, σώθηκαν μόνο 47…
Ήταν και είναι το μεγαλύτερο ναυάγιο της επιβατηγού ναυτιλίας στα Ελληνικά νερά και η λέξη «Φαλκονέρα» έμεινε στην συνείδηση του λαού σαν το συνώνυμο της ναυτικής τραγωδίας…
Οι άνθρωποι που χάθηκαν στο ναυάγιο είχαν συγγενείς που τους περίμεναν στον Πειραιά, στην Κρήτη και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.
Δεν γύρισαν σπίτια τους ούτε νεκροί, πέρα από τα 25 πτώματα που περισυλλέχθηκαν από παραπλέοντα και ερευνητικά πλοία.
Το ναυάγιο 6 ναυτικά μίλια ανατολικά της Φαλκονέρας, επηρέασε πολύ την επιβατηγό ναυτιλία, τους ταξιδιώτες, τις μεταφορές δια θαλάσσης, τους κανονισμούς και συμπεριφορές και τύχη πολλών ανθρώπων, πολύ πιο πέρα από όσων ασχολούνταν με την θάλασσα.
Ο αντίχτυπος του πολύνεκρου ναυαγίου πέρα από τους κατοίκους των νησιών-πατρίδες των κατ’ επάγγελμα ναυτικών-έφθασε με το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες μέχρι την «ενδοχώρα».
Επηρέασε σε κάποιο βαθμό και τις προσδοκίες απλών ανθρώπων, που μέχρι τότε δεν είχαν σχέση με την θάλασσα.
Μια τέτοια περίπτωση που έζησα τότε, ήταν του φίλου μου στο Αγρίνιο Γιώργου Γ., δυο χρόνια μεγαλύτερού μου.
Ο Γιώργος ήταν ο καλύτερος μαθητής στο Γυμνάσιο Αρρένων. Αλλά είχε την ατυχία να είναι φτωχός…
Αποφοιτώντας τον Ιούνιο του 1966 με άριστα 19, δικαιούνταν να κρατήσει την σημαία του Γυμνασίου στην παρέλαση. (εξατάξιο τότε).
Ο Γυμνασιάρχης όμως απαίτησε να φορέσει κοστούμι, που αυτός δεν είχε και απάντησε ότι δεν έχει καλύτερα ρούχα από τα καθημερινά του, που η μάνα του τα έπλενε και τα στέγνωνε την νύχτα στο τζάκι, τα μπάλωνε και τα ξαναφόραγε το πρωί για να πάει στο σχολείο δυο ώρες με τα πόδια…
Στο γραφείο του γυμνασιάρχη δίπλα σαυτό των καθηγητών, του ανακοινώθηκε ότι επειδή «αντιμίλησε», η διαγωγή του μετατρέπεται από Κοσμιωτάτη σε «Κοσμία» οπότε…αυτοδικαίως χάνει το προνόμιο να κρατήσει την σημαία!
Ο Γιώργος στενοχωρήθηκε πολύ, δεν έδειχνε το απολυτήριο σε κανέναν, γιατί «κτύπαγε» άσχημα η υποβαθμισμένη διαγωγή και ντρεπόταν γι’ αυτό αφάνταστα, δεν το έδειξε ούτε στην Αστυνομία που μας ζήτησε «ταυτότητες».
Και μη έχοντας μας έκλεισαν μέσα μέχρι τα μεσάνυχτα, που μας έβγαλε με την εγγύησή του ο Δικηγόρος Πάνος Τρίμπος, που ήξερε τον πατέρα μου...
Το φθινόπωρο ο Γιώργος αντί να πάει να σπουδάσει, λεφτά δεν υπήρχαν, η οικογένεια σπούδαζε τον μεγαλύτερο αδελφό του Δημήτρη Γ. στην Φιλοσοφική Θεσσαλονίκης, πήγε εργάτης στην μεγάλη γαλαρία εκτροπής του Αχελώου, στο φράγμα που κατασκευαζόταν στο Καστράκι.
Έκανε όνειρα να φύγει από την στεριά, να πάει να δουλέψει στα καράβια και να στείλει λεφτά στους γονείς του, για να σπουδάσουν οι μικρότερες αδελφές του.
Πήγαμε παρέα στην Πάτρα και κατέθεσε τα απαραίτητα δικαιολογητικά για να βγάλει Ναυτικό φυλλάδιο να φύγει για δουλειά.
Βγήκε το φυλλάδιο τον Νοέμβριο. (καθυστέρησε να πάει το χαρτί με τα «κοινωνικά του φρονήματα», που πήγε υπηρεσιακώς, έκανε δυο… μήνες να φθάσει στο Λιμεναρχείο της Πάτρας…)
Ο Γιώργος μόλις το παρέλαβε ανακοίνωσε στην οικογένειά του ότι φεύγει για τα καράβια…
Γίνεται το ναυάγιο του «Ηράκλειον», μαύρη απελπισία πέφτει στην οικογένεια για το μέλλον του Γιώργου και η μάνα του κλαίγοντας τον παρακαλούσε να μην φύγει για τα άγνωστα και επικίνδυνα πελάγη…
Ο Γιώργος αγαπούσε πολύ τους γονείς του και ήταν πάντα υπερήφανος για τους αγνούς αυτούς ανθρώπους, που με βροχές κρύα και κακουχίες, χωρίς επιδοτήσεις, μετακινούσαν το κοπάδι τους από τα Άγραφα στον κάμπο του Αγρινίου τον Χειμώνα και ξανά στα βουνά την άνοιξη.
Έκανε το χατίρι της μάνας του, κόντρα στα όνειρά του να ταξιδέψει σε μακρινές θάλασσες και να γνωρίσει άλλους λαούς και άλλους πολιτισμούς.
Έκανε οικονομία σκληρή, μάζευε τα μεροκάματά του και την επόμενη χρονιά πήγε στη Αθήνα, μπήκε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο, εργάζονταν τα ξημερώματα πέντε με οκτώ, φοιτούσε την ημέρα και ξανά δουλειά το απόγευμα μέχρι τα μεσάνυχτα…
Σπούδασε, πήγε δυο χρόνια φαντάρος, εργάστηκε σκληρά και προόδευσε στην ζωή του κοινωνικά και οικονομικά.
Δεκαετίες αργότερα, που τον επισκέφθηκα μια μέρα στην Αθήνα, άνοιξε το πάνω δεξιά συρτάρι του γραφείου του και έβγαλε το αταξίδευτο λευκό (αναυτολόγητο) κόκκινο Φυλλάδιο Μαθητευόμενου Ναυτικού.
Με εμφανή τα νοσταλγικά του συναισθήματα για την εποχή που ήταν 18 χρονών γεμάτος όνειρα, ένα παιδί στην Ελληνική Επαρχία όπως τόσοι άλλοι, που επιθυμούσε να γνωρίσει τον κόσμο, αναρωτήθηκε που θα ήταν τώρα, αν το ναυάγιο του «Ηράκλειον» δεν άλλαζε 180° μοίρες την πορεία της ζωής του…
Το ναυαγισμένο κουφάρι του πλοίου, σαπίζει σε βάθος 300 οργιές στο στίγμα: 36° 52’ Βορείου πλάτους και 024° 08’ Ανατολικού μήκους, ανάμεσα στο Κρητικό και το Μυρτώο πέλαγος ανατολικά της βραχονησίδας Φαλκονέρας…
Α.Κ.Κ.
