Τα χωριά του Βάλτου πριν 500 χρόνια
Τα χωριά του Βάλτου πριν 500 χρόνια
Κείμενο Απόστολος Κων. Καρακώστας
Τα τελευταία χρόνια όσο πιο κοντά ερχόμασταν στην επέτειο των διακοσίων ετών από το 1821 και την δημιουργία του Ελληνικού κράτους, πολλοί ιστορικοί ερευνητές δραστηριοποιήθηκαν στην καταγραφή της Ελληνικής Επανάστασης. Έτσι έχομε πολλές εκδόσεις ιστορικών βιβλίων με αποκορύφωμα μέσα στο 2021 την κυκλοφορία δεκάδων τόμων. Οι φιλόδοξοι συγγραφείς τους προσπάθησαν μέσα από ξεχασμένα και σκόρπια ντοκουμέντα, παλιές εκδόσεις ελληνικές και ξένες και προφορικές διηγήσεις των παππούδων, να φέρουν στην επιφάνεια περισσότερα στοιχεία για τα δραματικά αιματοβαμμένα γεγονότα της δεκαετίας του 1820.
Η έρευνα τόσο πολλών προσθέτει πληροφορίες άγνωστες και εμπλουτίζει την σύγχρονη Ελληνική ιστορία. Και η αναζήτηση νέων στοιχείων δεν σταματά εδώ. Μπροστά μας έχομε ακόμα δρόμο, φέτος γιορτάζομε τα εκατό χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή. Σε τέσσερα χρόνια την Ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου. Οι ανήσυχοι ερευνητές της ιστορίας του τόπου μας ανακαλύπτουν συνεχώς νέες πτυχές του αγώνα για την ανεξαρτησία. Και η περιοχή μας του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας κρύβει ακόμα πολλά άγνωστα μυστικά. Πολλά από αυτά θα αποκαλυπτούν και θα φωτίσουν το σκοτεινό παρελθόν των ηρωικών χωριών μας.
Οι Τούρκοι κατακτητές δεν μας άφησαν να ορθοποδήσουμε για 400 χρόνια και να έχομε καταγεγραμμένες πληροφορίες αυτό το διάστημα για τον τόπο μας. Αυτοί όμως τις κατέγραφαν για το δικό τους συμφέρον. Όταν ήρθαν και κυριάρχησαν εδώ, κατέγραψαν τα χωριά μας στην παραμικρή λεπτομέρεια ώστε να μπορούν να εισπράττουν τους φόρους τους. Μέχρι πριν εκατό χρόνια χρησιμοποιούσαν το Αραβικό αλφάβητο που κάνει τα κείμενά τους ακατανόητα για μας. Οι Νεότουρκοι εφάρμοσαν το Λατινικό Αλφάβητο. Σιγά-σιγά, για δική τους χρήση, άρχισαν την μετάφραση των παλιών ντοκουμέντων στην σύγχρονη γραφή τους.
Οι παλιοί κατάλογοι πόλεων-χωριών-κατοίκων-προϊόντων και φόρων για την Αιτωλία και Ακαρνανία μεταφράστηκαν μετά το έτος 2000 στην Άγκυρα της Τουρκίας. Ο παρακάτω κατάλογος είναι του 1515 μ.Χ. Τότε ο «Καζάς» του Βάλτου εκτεινότανε σε μέρη της Άρτας και της Ευρυτανίας. Σε επόμενη ανακατανομή των καζάδων, του Βάλτου τα σύνορα περιορίστηκαν σ’ αυτά που ξέρομε τους τελευταίους δύο αιώνες σαν Επαρχία Βάλτου. Μην απορείτε που κάποια ονόματα μας είναι σήμερα άγνωστα, πολλά χωριά έχουν σβήσει από τους χάρτες προεπαναστατικά, εδώ και αιώνες…Πολλά όμως τοπωνύμια παραμένουν και είναι γνωστά σε λίγους. Στον κατάλογο έχουν αναγνωριστεί περισσότερα από τα μισά χωριά. Αλλά και πάλι ίσως κάποιο από αυτά να μην είναι σωστό στα σίγουρα. Η προσπάθεια συνεχίζεται για τον εντοπισμό και ταυτοποίηση και άλλων ονομάτων.
Ακολουθεί ο Τουρκικός κατάλογος με τα χωριά του Βάλτου, ξακουστού στο Πανελλήνιο από το κορυφαίο κλέφτικο τραγούδι «Κάτω στου Βάλτου τα χωριά».
ΒΑΛΤΟΣ 1513-1530
367 Numarali. Muhâsebe-İ Vilâyet-İ Rûm-ili Defteri. ile 101, 114 ve 390 Numarali İcmâl. Defterleri ( 920-937 / 1514-1530 ), Ankara 2007,
Agrıdı k., Valtoz bölgesi, Angelikasrı
kz., Karlıili l.: TD
367/7 (Αγρίδι
Ιδομένης)
Amaryano k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Αμοριανοί)
[Amiraş k.], bk. Dimitraş k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.
Amrake k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Αμβρακιά)
Ayo-Todor k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Άγιοι Θεόδωροι)
Ayo-Yorgi24 k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 7 (Άγιος Γεώργιος)
Belene [Panaya]25 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (“Karye-i Ayo-Yorgi nām-ı diğer Gariçte” şeklindedir. (Άγιος Γεώργιος Καρίτσας)
Bonikova k., Varnaka bölgesi, Angelikasrı kz., Karlı-
ili l.: TD 367/6 (Μπονίκεβος-Πετρώνα)
Çaknohor k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 6 (Τσακνοχώρι)
Dimitraş [Amiraş]36 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9(“Karye-i Amiraş nām-ı diğer Pisofisto” şeklindedir)
Draki k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Δράκι)
Drenova k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9 (Δρένοβα) (Δρένοβα ή Δρεσοβά ;)
Drevençe [Preveniçe]38 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10
[Dromişte k.], bk. Zrovişte k., Valtoz, Angeli-kasrı kz. (Δρομίστα Θυάμου)
Dunista k., Aydos bölgesi, Angelikasrı kz., Karlıili l.:
TD 367/6 (Δούνιστα-Σταθάς)
Giyorye k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Γεωργοσοί Άρτας;)
Hangazı k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Χαντζάρι Άρτας;)
Hasadis42 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (“Karye-i Kanhadiş” şeklindedir.) (Ένα χωριό από τα 3 των Χαλκιάδων Άρτας)
İksereke k., Valtoz bölgesi, Angelikasrı kz., Karlıili l.:
TD 367/7 (Ξηρακιά)
İvrohomine k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 8
Kaminya k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Κάμινος)
Karya k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Καρυές ή Πριάντζα ή Τρίκλινο)
Kato-Daniş (?) k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 8 (Κάτω Δούνιστα-Σταθάς)
Kato-Korka k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 10 (Κάτω Κόρκα)
Katuna-Belişi k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 7 (Μπελούσι)
Katuna-Dermana55 (?) k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8(Karye-i (Ρετσιανά Άρτας;)
KatunaRozyana” şeklindedir) (Ροζιανά)
Kehrine k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9 (Κεχρινιά)
Kirhomir k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Διχομοίρι Άρτας)
Kombose[k]na62 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 6 (Κομποθέκνα)
Komeno k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9 (Κομένο Άρτας σήμερα)
Makotoryada k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 8 (Μακοτορυάδα - Αριάδα)
Makrona k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Μάκρη Στράτου;)
Malişada k., Aydos bölgesi, Angelikasrı kz., Karlıili l.:
MAD 1665/30 (Μαλεσιάδα)
Matolat74 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 11 (Μαλατέικο)
Mavrohor k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 6 (Μαυροχώρι-Φλωριάδα)
Neşbi k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Ηλίασμπεη – (lesbεϊ) Άρτας, οικισμός πλησίον του Κομένου)
[Panaya k.], bk. Belene k., Valtoz, Angeli-kasrı kz. (Παναγιά-οικισμός στο μοναστήρι της Παναγίας μέσα στο πρώην στρατόπεδο Αγρίλου)
Pandi k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Παντί, σημερινός συνοικισμός Πετρώνας)
Pasto-Pulo [Patipuli]87 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Πατιόπουλο)
Paşto88 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 6
[Patipuli k.], bk. Pasto-Pulo k., Valtoz, Angeli-kasrı kz (Πατιόπουλο-Πιθανόν άνω και κάτω)
Petro-Lonçe k., Valtoz, Angelikasrı kz.: 8 (Ρέθα-Λόγγος) - Μονή Ρέθα και Λόγγου
Planani k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9 (Πλατάνι)
Popoliçe92 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Κουκουλίστα Άρτης)
Preveniçe k., Valtoz bölgesi, Angelikasrı kz., Karlıili l.:
MAD 1665/32 (Προβέντζα, βυθισμένη στην τεχνιτή λίμνη Καστρακίου)
Sakarec k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 3 (Σακαρέτσι-Περδικάκι)
Sebotuka95 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Μπετόκα ή Μποτόκα τοπ. Περιφ. Ανοιξιάτικου)
Serdinani k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Σαρδίνινα Αμβρακίας)
Sivişte k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 3, 10 (Σιβίστα ή Πρατοβούνι Ευρυτανίας)
Stano k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Στάνος)
Valmada k., Valtoz bölgesi, Angelikasrı kz., Karlıili l.:
TD 367/9 (Βαλμάδα)
Varotada99 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 6 (Βαρετάδα Στράτου)
Varvenda mz., Valtoz, Angelikasrı kz.: 2 (Βαρβέντα)
Vlaş k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (Βλάσης οικισμός Χαλκιοπούλου)
Veliçani k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 10 (Βερδίτσα οικισμός Σακαρέτσι – Αυλάκι)
[Yanito-Pulo k.], bk. Yasko-Pulo k., Valtoz, Angeli-kasrı kz. (Γιαννόπουλοι)
Yasko-Pulo [Yanito-Pulo]104 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 8 (Γιαννόπουλοι-πιθανόν άνω και κάτω)
Zelmi107 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7 (“Karye-i Zelmi nām-ı diğer Kornoş” şeklindedir.) (Ζελημή)
Zreniçe k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 7
Zrovişte [Dromişte]108 k., Valtoz, Angeli-kasrı kz.: 9
Απόστολος Κων. Καρακώστας