Δεκαετία Ηρωϊκών Επετείων σε Ρούμελη και Μωριά
Είμαστε στα μισά της δεκαετίας του 2020 και έγιναν και θα συνεχίσουν να γίνονται, τα επόμενα χρόνια, εκδηλώσεις επετειακές για τα σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Μέσα στα 200 χρόνια που πέρασαν από τότε, οι εκδηλώσεις που τιμούν όσους έπεσαν για την απελευθέρωση της χώρας μας, θα είναι οι λαμπρότερες από όλες τις προηγούμενες που έγιναν σε «στρογγυλές» επετείους, δηλαδή στα 50, 100 και 150 χρόνια. (1871-1921-1971)
Στην σημερινή εποχή ευημερίας, ας είμαστε και λίγο αισιόδοξοι, χάρις στις προηγούμενες μελέτες ιστορικών, είμαστε στην ευχάριστη θέση να γνωρίζουμε το ιστορικό παρελθόν που είναι σχεδόν στο σύνολό του καταγραμμένο και προσβάσιμο σε ερευνητές και φίλους της ιστορίας..
Έχουν τεκμηριωθεί τοποθεσίες, μάχες, ημερομηνίες και τα ηρωϊκά πρόσωπα που συμμετείχαν στην Επανάσταση.
Έτσι γνωρίζουμε όλα τα σημεία της χώρας όπου έδωσαν αγώνες οι πρόγονοί μας και που πολλοί από αυτούς θυσιάστηκαν για την πολυπόθητη λευτεριά.
Μνημεία προτομές και ανδριάντες, στήθηκαν και εξακολουθούν αυξητικά να στήνονται, στα σημεία των πολεμικών συγκρούσεων του 1821-1829, σε ερημιές, διασταυρώσεις, χωριά και πόλεις, μέσα σε πάρκα, πλατείες, έξω από εκκλησίες, δρόμους ακόμα και σε αυλές σπιτιών.
Φέτος το 2025 έγιναν και θα γίνουν, πολλές επετειακές εκδηλώσεις για μάχες, πριν δυο αιώνες και το 2026 θα γίνουν πολύ πιο λαμπρές και σε μεγάλη διάρκεια εκδηλώσεις, για τον εορτασμό της Ηρωϊκής Εξόδου των Ελεύθερων Πολιορκημένων της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου.
Πριν ένα μήνα γιορτάστηκε η επέτειος της μάχης των Χαλκιοπούλων στον Ορεινό Βάλτο, (45 χιλ. από το Αγρίνιο) με Δοξολογία, ομιλίες και αγώνες δρόμου. (Βλέπετε εδώ: https://www.agrinionews.gr/ekdilosi-gia-tin-epeteio-tis-machis-ton-chalkiopoulon-sto-valto-to-1825-foto/)
Ο δραστήριος Σύλλογος «Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης» έχει αναθέσει την μελέτη του Μνημείου για την μάχη αυτή, που θα στηθεί έξω από ένα ειδυλλιακό δασύλλιο με βελανιδιές, δίπλα στον Επαρχιακό δρόμο στην θέση Λουτρά Χαλκιοπούλων, στον Αγρινιώτη γλύπτη Βαγγέλη Τύμπα. (Σημ. 1η & 2η)
Ο ίδιος γλύπτης -μεταξύ πολλών άλλων-φιλοτέχνησε και τον ανδριάντα του Αρχιστράτηγου της Επανάστασης Γεωργίου Καραϊσκάκη, που είναι έτοιμος και «αναμένει» στις 28 Σεπτεμβρίου, επέτειο διακοσίων ετών από την μάχη του Καρβασαρά, να «ατενίσει» τον Αμβρακικό κόλπο!
Θα στηθεί στο λιμάνι της Αμφιλοχίας, πρωτεύουσα της πρώην Επαρχίας Βάλτου, σημερινού ομώνυμου Δήμου Αμφιλοχίας. (ο Καρβασαράς μετονομάστηκε σε Αμφιλοχία το 1908). (Σημ.3η)
Αλλά οι εορταστικές επετειακές εκδηλώσεις δεν συμβαίνουν μόνο στην «Δυτική Χέρσο Ελλάδα», γίνονται και στην Πελοπόννησο, όπως πρόσφατα στο Βαλτεσινίκο Γορτυνίας, με τους επικούς αγώνες που έγιναν στην Αρκαδία, από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 μέχρι την απελευθέρωση της Ρούμελης και του Μωριά.
Εκεί στο κέντρο της κωμόπολης, την Κυριακή 22 Ιουνίου 2025, μπροστά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έγινε η τελετή των αποκαλυπτηρίων δύο προτομών, αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης.
Του Χρήστου Παναγούλια και του Αναγνώστη Παπαδημητρακόπουλου, που πριν 200 χρόνων έπεσαν με το σπαθί στο χέρι στην μάχη των Τρικόρφων. (Βλέπε: https://www.agrinionews.gr/sygkinisi-sta-apokalyptiria-ton-protomon-ton-iroon-tou-valtesinikou-tis-filotechnise-o-agriniotis-glyptis-evangelos-tybas/).
Τότε πριν δυο αιώνες, στις 23-24 Ιουνίου 1825 έγινε η μεγάλη μάχη των Τρικόρφων μεταξύ του Γέρου του Μωριά Θόδωρου Κολοκοτρώνη και του στρατού του Ιμπραήμ. (Σημ.4η)
Στην οχυρή τοποθεσία στα Τρίκορφα, στα ταμπούρια των Κολοκοτρωναίων βρήκαν τον θάνατο εκατοντάδες Έλληνες αγωνιστές και χιλιάδες Τούρκοι.
Ήταν πανωλεθρία για τους Έλληνες που κάθε πολεμιστής μέτραγε, γιατί ήταν λίγοι, χωρίς εφεδρείες και δεν περίμεναν βοήθεια από πουθενά...
(Οι φωτογραφίες των ταμπουριών στα Τρίκορφα είναι του κ. Γιώργου Ζαφειρόπουλου (www.greecewithin.com) και παραχωρήθηκαν ευγενώς για δημοσίευση στο παρόν άρθρο).
Τώρα δυο αιώνες μετά, οι απόγονοι καπεταναίων που χάθηκαν στα Τρίκορφα, αποφάσισαν να τιμήσουν τους ήρωες προγόνους τους με την ανέγερση προτομών τους, στο χωριό καταγωγής τους το Βαλτεσινίκο Γορτυνίας.
Ξεκίνησαν «αναζήτηση» γλύπτη και έφθασαν στην πόλη του Αγρινίου, μετά από πληροφορίες που συνέλεξαν στην Αθήνα και το Μεσολόγγι.
Επισκέφθηκαν το εργαστήρι του γλύπτη Βαγγέλη Τύμπα, συζήτησαν μαζί του και του ανέθεσαν την κατασκευή των προτομών, με χρονικό ορίζοντα την επέτειο των 200 ετών, από τον ηρωϊκό θάνατο των προγόνων τους.
Στην μάχη των Τρικόρφων που άφησε όνομα στην ιστορία της Αρκαδίας, που ήταν για την Πελοπόννησο ότι η Αιτωλοακαρνανία για την Ρούμελη, έπεσαν στην 10ωρη μάχη οι δύο οπλαρχηγοί του Βαλτεσινίκου.
Ο 80χρονος Χρήστος Παναγούλιας, (1745-1825) που ήταν «γέρων» και τον πείραζαν οι νέοι ότι θα τους καθυστερεί στις μάχες…(Σημ. 5η)
Ο δεύτερος αγωνιστής οπλαρχηγός από το Βαλτεσινίκο ο Αναγνώστης Παπαδημητρακόπουλος, (1770-1825) ήταν προεστός και ήταν αυτός που κήρυξε την Επανάσταση στην περιοχή του. (Σημ. 6η)
Αυτούς λοιπόν τους δυo ήρωες «ανάστησαν» με την κατασκευή των προτομών τους οι μακρινοί τους απόγονοι Παναγουλαίοι και Παπαδημητρακοπουλαίοι.
Οι λεπτομέρειες των προτομών των Μωραϊτών αγωνιστών συγκλονίζουν, με την ρεαλιστική λεπτομέρεια και ζωντάνια που απεικονίζουν τα γλυπτά του Βαγγέλη Τύμπα, που θα γράψουν ιστορία στην τέχνη της γλυπτικής.
Για τις «κουμπούρες» των αγωνιστών, ο γλύπτης πέρα από επισκέψεις στο Πολεμικό Μουσείο των Αθηνών, μελέτησε ένα μοναδικό έκθεμα, μια αυθεντική κουμπούρα του 1821, που βρίσκεται στο «Λαογραφικό Μουσείο Αλευράδος» στον Δήμο Αμφιλοχίας.
Οι επετειακές εκδηλώσεις στα 200 χρόνια από ιστορικές μάχες συνεχίζονται, με επόμενη την μάχη της Γρανίτσας Ναυπακτίας.
Θα γίνει σε μια εβδομάδα, το Σαββατοκύριακο 19 και 20 Ιουλίου από τον Εξωραϊστικό Πολιτιστικό Σύλλογο Ανθοφυταίων «η Γρανίτσα» και υπό την αιγίδα της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ναυπακτίας (Ο.ΣΥ.Ν) (Βλέπε εδώ: https://www.agrinionews.gr/ekdiloseis-istorikis-mnimis-gia-ta-200-chronia-apo-ti-machi-tis-granitsas-nafpaktias/)
---------------------------ο-------------------------
Σημ. 1η Η μάχη των Χαλκιοπούλων. Στις σελίδες 53-54-55 και 56 στο βιβλίο του «Χαλκιόπουλο Βάλτου-ένα χωριό στα όπλα», ο Χαλκιοπουλίτης στην καταγωγή συγγραφέας Γιώργος Α. Τσιάκαλος, περιγράφει την μάχη των Χαλκιοπούλων που δόθηκε με γενικό αρχηγό των Βαλτινών αγωνιστών τον Ανδρέα Ίσκο εναντίον των πολυάριθμων Τουρκικών στρατευμάτων υπό τον Κιουταχή, που κατευθύνονταν προς το Μεσολόγγι.
Σημ. 2η Ο ιστορικός ερευνητής-συγγραφέας Νικόλαος Χαρ. Τέλωνας στο βιβλίο του «Βάλτου έπος εξόδιον», στις σελίδες 196-197-198 περιγράφει τις πολεμικές ενέργειες του Ανδρέα Ίσκου στον Ορεινό Βάλτο και την προσπάθειά του με πενιχρές δυνάμεις να αναχαιτίσει τα Τουρκικά μπουλούκια που κατευθύνονταν προς το Μεσολόγγι ρημάζοντας τον τόπο…
Σημ.3η Ο Νικόλαος Χαρ. Τέλωνας στο βιβλίο του «Ταξίδι σε χρόνια λησμονημένα» στην σελίδα 57 περιγράφει την μάχη του Καρβασαρά ως εξής: «Ο Κιουταχής είχε αυξήσει την άνοιξη του 1825 τη φρουρά που βρισκόταν στο κάστρο της Λημναίας σε 500 περίπου άνδρες και είχε μεταφέρει εδώ περί τις 200 καμήλες και πολλά άλογα και μουλάρια, για να μεταφέρονται οι ζαερέδες, (ζαερές σημαίνει στα Τουρκικά προμήθειες σε τρόφιμα στρατού), που έφθαναν στον Καρβασαρά διά θαλάσσης και προορίζονταν για το εχθρικό στράτευμα που πολιορκούσε το Μεσολόγγι». Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης δεν είχε βέβαια ανάλογο σε αριθμό στρατό προκειμένου να αντιπαραταχθεί στον εχθρό και για το λόγο αυτό επέλεξε τον αγαπημένο του κλέφτικο αγώνα. Έτσι, κατά τον Αύγουστο του 1825 «μετήλθε εις Καρπενήσι όπου εστρατολόγησεν όσους οπλοφόρους ηδυνήθη, εκείθεν μετέβη εις Βάλτον όπου έκαμε το ίδιον και κατόπιν μετέβη εις Δραγαμέστον (Αστακό) όπου εύρεν και άλλους Έλληνας οίτινες είχον συνενωθή εκεί και έκαναν ενέδρας εις τους λόγγους του Ξηρομέρου, εις τους διαβαίνοντας εκεί Τούρκους και θροφάς και τους έβλαπταν πάντοτε». (Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, φακ. Γ. Καραϊσκάκης, έγγραφο αριθμός 7).
Με τα κτυπήματα εκείνα έφερε σε πολύ δύσκολη θέση τον Κιουταχή, που αναγκάστηκε λόγω ελλείψεως τροφίμων να χορηγεί στο στράτευμα κριθάρι και βρώμη, που προορίζονταν για τα ζώα τους…
Ο Καραϊσκάκης, αποφάσισε τότε ακριβώς να δράσει καίρια και να επιφέρει στον εχθρό μεγάλο πλήγμα, χτυπώντας το μέσα στον Καρβασαρά.
Η επιχείρηση έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου 1825 στις 4 η ώρα τα ξημερώματα. Η Ελληνική δύναμη έπεσε αιφνίδια πάνω στην Τουρκική φρουρά σε μια φοβερή και φονική συμπλοκή.
Σε επιστολή προς τους πολιορκημένους αγωνιστές στο Μεσολόγγι που υπέγραψαν οι: Καραϊσκάκης, Ανδρίτσος Σαφάκας, Ευαγγέλης Μήτσου Κοντογιάννης, Ζαχαράκης Γιολδάσης, Δ. Τζέλιος, Γεώργιος Πεσλής και Χ. Μακρής, έγραψαν μεταξύ άλλων: «Το στρατιωτικόν μας έδειξεν εις αυτήν την μάχην μέγιστα σημεία της ανδρείας του. Εφονεύθησαν από τα Ελληνικά όπλα περισσότεροι από 300 εχθροί, οι δε διασωθέντες ερρίφθησαν εις την θάλασσαν και από τον τρόμον τους επνίγησαν». Πήρανε καμήλες, αλογομούλαρα, «ίππους εκλεκτούς» και το στρατόπεδο των Τούρκων «κατέστη γης Μαδιάμ». (Γ.Α.Κ. Συλλογή Βλαχογιάννη, κυτίον 3, έγγραφο 1290).
Σημ.4η & 4β Οι μάχες στα Τρίκορφα. Μετά τα Ορλωφικά, γράφει ο Νέστορας Μπουμπουλής στο βιβλίο του «Μνήμες από το Βαλτεσινίκο και τα γύρω χωριά» στις σελίδες 91-92-93: «Ήτο τυραννική, απανθρώπως τυραννική, η παρουσία των Τουρκαλβανών στην Πελοπόννησο…»…«Αλλ’ οι Αλβανοί αποθρασυνθέντες ετυραννούσαν και τους Τούρκους…»…«Τότε η Πύλη διέταξε τους Αλβανούς να εγκαταλείψουν την Πελοπόννησον, τούτων δε αρνηθέντων, απέστειλε κατ’ αυτών στρατεύματα υπό τον «περιλάλητον» αρχιναύαρχον Χασάν Τζελαερλήν, όστις απεβιβάσθη και κατασκήνωσεν εις Άργος τον Ιούνιον του 1779».
Οι Τούρκοι κάτοικοι ζήτησαν από τον Χασάν να ζητήσει την συνδρομή των Χριστιανών Ελλήνων, για να εκδιώξει τους Αλβανούς. Πράγμα που εκείνος έκανε και κάλεσε σε συνάντηση στους Μύλους του Ναυπλίου όλους τους επαναστατημένους Έλληνες, που μέχρι τότε ήταν κυνηγημένοι από τους Τούρκους λόγω των «Ορλωφικών».
«Ούτω συνεμάχησεν η κλεφτουριά μετά του Χασάν και τρεις χιλιάδες εξ αυτών ηνώθηκαν μετ’ αυτού, ο δε Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης (πατέρας του Θεόδωρου), όστις ηρνήθη μεν να προσέλθη ενώπιον του Χασάν αλλά απήντησε λακωνικώς «πρόσταξέμε ότι θες», κατέλαβε με χίλια παληκάρια τα Τρίκορφα. Οι Αλβανοί ωχυρώθησαν εντός της Τριπολιτζάς ως δέκα χιλιάδες Τόσκηδες αλλά επεζήτησαν κατ’ επανάληψιν ν’ απαλλάξουν τα νώτα τους εκ της εν Τρικόρφων Ελληνικής απειλής, αλλ’ υποστάντες εις Τρίκορφα μεγάλην φθοράν αναγκάσθησαν να οπισθοχωρήσουν εις Τρίπολιν. Εν τω μεταξύ δια νυχτός κατέφθασε και ο Χασάν και τότε ευρέθησαν μεταξύ δυο πυρών και την 10ην Ιουλίου 1779 εσφάγησαν ανηλεώς οι Αλβανοί και μόλις εξ αυτών εσώθησαν 700». (οι οποίοι προσπάθησαν να περάσουν στην Ρούμελη μέσα από τα χωριά της Γορτυνίας, αλλά εξοντώθηκαν από τους ντόπιους πολεμιστές).
Ο Χασάν δεν συγχώρεσε τον Κωνσταντίνο Κολοκοτρώνη «ως μη προσελθόντα να τον προσκυνήση». Όταν ξεμπέρδεψε με τους Αλβανούς εστράφη εναντίον του. «Πέτυχε την εξόντωσιν αυτού και του Παναγιώταρου εις τον πύργον του Παναγιώταρου στη Μάνη. Είναι μια σελίς της Ιστορίας μας εκ των συγκινηκωτέρων. Κατά την φοβεράν εκείνην περιπέτειαν εσώθη η σύζυγος του Κ. Κολοκοτρώνη με τον Θεοδωράκη και μια κόρη της, ηχμαλωτίσθησαν δε τα άλλα τέκνα της ο Χρήστος, ο Γιάννης και ο Νικόλας. Και τον μεν Γιάννην εξηγόρασαν παρά τινός εν Λεονταρίω Τούρκου, τον Χρήστον εν Ύδρα, τον δε μικρόν Νικόλαον διέσωσε Έλλην ναύτης, εκ των υπηρετούντων εις τα Τουρκικά καράβια, όστις τον άρπαξε μέσα από το Τουρκικό πλοίο, τον έβγαλε στην ξηρά και τον ενεπιστεύθη σε Ελληνικά χέρια».
Αυτή ήταν η πρώτη μάχη των Τρικόρφων. Οι Κολοκοτωναίοι ενίσχυσαν με ταμπούρια την ισχυρή αυτή θέση που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα δυτικά της Τρίπολης. Μετά 40 χρόνια χρησιμοποιήθηκαν τα ίδια ταμπούρια από τους Κολοκοτρωναίους κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς το 1821.
Το 1825 στις 23 Ιουνίου ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που τον απελευθέρωσε η Κυβέρνηση και τον όρισε αρχιστράτηγο των Ελληνικών δυνάμεων κατά του Ιμπραήμ, διέταξε τους Κανέλλο Δεληγιάννη, Δημήτρη Παπατσώνη, Γενναίο Κολοκοτρώνη και άλλους να πιάσουν τα ταμπούρια στα Τρίκορφα και να αναχαιτήσουν τις ορδές του προελαύνοντος με ενισχυμένο στράτευμα Ιμπραήμ.
20.000 εχθροί πολιόρκησαν τα Τρίκορφα…Την επόμενη μέρα 24 Ιουνίου «οι Έλληνες ητήθησαν, υποστάντες δεινάς απωλείας…».
Έπεσαν 1.000 κατά τον Παπατσώνη, 500 κατά τους Παναγουλαίους, 270 κατά τον Γενναίο Κολοκοτρώνη μόνο από το σώμα το δικό του…
Οι ιστορικοί όλοι έγραψαν για τον ηρωϊσμό των αγωνιστών στα Τρίκορφα.
Ο Φωτάκος (Αρκάδιος αγωνιστής του 1821, υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, στρατιωτικός συγγραφέας), στα «Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως» στην σελίδα 523, για τον Παναγούλια γράφει: «Αυτός ο Παναγούλιας αν και ήτο γέρων, εστάθη εις ένα ριζοσπήλι και εσκότωσε τρεις Τούρκους και ούτω τους εχασομέρησεν. Ήτο παλαιός κλεφτοκαπετάνιος και κατήγετο από επίσημον οικογένειαν. Όταν δεν είχαμε πόλεμον τον επειράζαμε, λέγοντες προς αυτόν ότι «θα μας φέρη εμπόδιον εις καμμίαν μάχην, διότι έγινεν άχρηστος διά τα γηρατεία του και δεν ημπορεί να φύγη», και εις απάντησιν μας έλεγεν ότι «οι Τούρκοι θα μας κυνηγούν ημείς θα φεύγωμεν και αυτός θα σταθή να πολεμή, θα χασομερήση τους Τούρκους και θα μας σώση». Και αληθώς ούτως έγιναν όπως εμάντευσεν…»
Ο Ν. Μπουμπούλης κλείνει την ιστορία των Τρικόρφων γράφοντας: «Η Δημοτική μας Μούσα μας εκληροδότησε την αξιοσέβαστη εικόνα «Μεσ’ τα Τρίκορφα στη Ράχη πάει το αίμα σαν αυλάκι…»
Σημ. 4β (Το παρακάτω από την wikipedia) Τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη είναι μια σειρά βουνοκορφών στο όρος Μαίναλο τις οποίες χρησιμοποιούσε ο Θ. Κολοκοτρώνης σαν κρησφύγετό του κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης. Έτσι έμειναν στην ιστορία ως τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη.
Πρόκειται για τα Τρίκορφα, μια σειρά βουνοκορφών στο όρος Μαίναλο. Ήδη από την περίοδο των Ορλοφικών, το 1770, ταμπουρώνονται (κρύβονται) εδώ οι εξεγερμένοι Έλληνες. Από αυτές τις βουνοκορφές εξορμούσε ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης, πατέρας του Γέρου του Μωριά. Στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, ο Κολοκοτρώνης αποφάσισε να στήσει στο χώρο αυτό το αρχηγείο του, κατασκευάζοντας οχυρά. Στο ίδιο σημείο έχουν στρατοπεδεύσει ο Υψηλάντης, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Μαυροκορδάτος, ο Γιατράκος και άλλοι πολλοί αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης.
Σε αυτό το σημείο δόθηκε η Μάχη των Τρικόρφων στις 23 Ιουνίου του 1825. Το κεντρικό ταμπούρι (κρυψώνα), πού ήταν του Κολοκοτρώνη, εποπτεύει όλο το πεδίο της Τρίπολης. Μια επιστολή με ημερομηνία 31 Αυγούστου 1821 γράφει:
«Μακάριες εσείς οι πέτρες των Τρικόρφων που είστε προορισμένες να γίνετε αυτόκτιστα μετερίζια των Ελλήνων στον πόλεμό τους εναντίον των απογόνων των Περσιάνων. Ο πρίγκιπας Υψηλάντης, που δεν διαφέρει σε τίποτα από έναν απλό στρατιώτη, επάνω σ' αυτές τις πέτρες κοιμάται και κακονυχτάει.» Η επιστολή έχει την υπογραφή του Πρίγκιπα.
Σημ. 5η Οι αγωνιστές Παναγουλαίοι μετά τα Ορλωφικά, καθώς οι Αλβανοί «βάλθηκαν να εξοντώσουν τον τόπο», πήραν τα βουνά και αντιμετώπισαν ενόπλως το «Αρβανίτικο κακό». Οι κλέφτες έφθασαν να αριθμούν τις πέντε χιλιάδες, και μεταξύ των αρχηγών τους ο Παναγούλιας και οι Κολοκοτρωναίοι. Πριν, κατά και μετά τα Ορλωφικά οι Παναγουλαίοι από το Βαλτεσινίνο και μετά την Επανάσταση, ένας κλάδος τους με το επώνυμο Κωνσταντινόπουλος, ήταν παντού παρόντες στους αγώνες για την ελευθερία της Πατρίδος. Πέρα από τα στενά όρια της περιοχής τους, «τα χιονοχαρή και πυκνά ρουμάνια της Κρανιάς και του Ζαρέλι, ήσαν τα στανοτόπια τους, αλλά τους αγροίκαε όλος ο Μωρηάς τους Παναγουλαίους σαν ανυπότακτους και σαν προστάτες των Χριστιανών κατά τις αλλοπρόσαλλες περιπέτειες της Πελοποννήσου. Το γένος των Παναγουλαίων του Βαλτεσινίκου κατά τους χρόνους της δουλείας, μοιάζει σαν το αστέρι που διασπά τα νέφη εις σκοτεινήν νύχτα για να ενθαρρύνει τον παραπαίοντα οδοιπόρον».
Αυτά έγραψε για τους Παναγουλαίους ο Νέστορας Μπουμπουλής στο ιστορικό βιβλίο του, που είναι «Η Αγία Γραφή του Βαλτεσινίκου» και συνεχίζει απαριθμώντας τους:
Ιωάννης Παναγούλιας επιδέξιος εις την τυφεκοβολήν. Πανάγος Παναγούλιας μεμυημένος εις την Φιλικήν Εταιρείαν. Χρήστος Παναγούλιας που ήταν κι αυτός μυημένος, πολέμησε στις μάχες Λάλα ή Μπούσι, στην Τρίπολη, Παλαιών Πατρών, Ναυπλίου, Μπολιανής και έπεσε στα Τρίκορφα. Γεώργιος Παναγούλιας γιός του Χρήστου. Κανέλλος Παναγούλιας επίσης γιός του Χρήστου. Γεώργιος Παναγούλιας. (υπήρξαν 2 πρωτοξάδελφα Γιώργηδες). Ο ένας ήταν «ο γενναίος Έλληνας που σκότωσε τον ατρόμητον Τουρκαλβανό αξιωματικό Λαλαίο στη μάχη του Αγιονικόλα. Τον αποκαλούσαν Γιωργίκο και στο χωριό (Βαλτεσινίκο) απονέμεται στη μνήμη του μέγα εγκώμιον, διότι εις κρίσιμον σημείον της μάχης αφήρεσε την πρωτοβουλίαν από τον εχθρό». Ακόμα οι αγωνιστές Κωνσταντίνος Παναγούλιας, Θεόδωρος Παναγούλιας και πάλι Γεώργιος Παναγούλιας.
Σημ. 6η Αναγνώστης Παπαδημητρακόπουλος, του οποίου η προτομή 200 χρόνια μετά, στέκεται δίπλα στον συμπολεμιστή του Χρήστο Παναγούλια, προεστός και οπλαρχηγός του Βαλτεσινίκου, Υποχιλίαρχος σύμφωνα με την διαταγή της 22ας Απριλίου 1825 του Υπουργείου Πολέμου της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος στο Ναύπλιο, έπεσεν ενδόξως στην μάχη των Τρικόρφων στις 24 Ιουνίου 1825.
Για τον Αναγνώστη Παπαδημητρακόπουλο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έγραψε: «Ο μακαρίτης Αναγνώστης Παπαδημητρακόπουλος από το Βαλτεσινίκο υπηρέτησε στρατιωτικώς την πατρίδα από την αρχήν της Επαναστάσεως ακολουθών μαζί μου πάντοτε παρευρέθη εις πολλάς μάχας και εφάνη με πίστιν και γενναιότηταεν τέλει έπεσεν εις την εν Τρικόρφοις κατά του Ιμβραήμ Πασά ένδοξον μάχην με τα όπλα εις χείρας πολεμών υπέρ της ελευθερίας της πατρίδος. Όθεν εις ένδειξιν και κατ’ αίτησιν των ορφανών δίδω το παρόν μου. Συμπληρώ ότι ο ειρημένος μακαρίτης Αναγνώστης επί κεφαλής των ομοχωρίων του Βαλτεσινιωτών, οίτινες τον εγνώριζον ως ένα των μπουλουκτσήδων αυτού. Ναύπλιον 10 Απριλίου 1833. Θ. Κολοκοτρώνης»
Είχε γιό τον Παύλο Παπαδημητρακόπουλο από τον οποίο προέκυψε το επώνυμο «Παυλόπουλος» και έκτοτε στο Βαλτεσινίκο οι απόγονοι του Αναγνώστη Παπαδημητρακόπουλου, άλλοι φέρουν το ένα επώνυμο και άλλοι το άλλο.
Βιβλιογραφία:
1. «Ένα χωριό στα όπλα», Συγγραφέας Γιώργος Α. Τσιάκαλος, Εκδόσεις «γράμμα», Μεσολόγγι 2020, Σελίδες 265
2. «Ταξίδι σε χρόνια λησμονημένα, Αμφιλοχία (Καρβασαράς) 1829-1944» Συγγραφέας Νικόλαος Χαρ. Τέλωνας, Εκδόσεις «γράμμα», Μεσολόγγι 2017, Σελίδες 1262
3. «Βάλτου έπος εξόδιον», Συγγραφέας Νικόλαος Χαρ. Τέλωνας, Εκδόσεις «γράμμα», Μεσολόγγι 2021, Σελίδες 288.
4. «Μνήμες από το Βαλτεσινίκο και τα γύρω χωριά», Συγγραφέας Νέστορας Π. Μπουμπούλης, Εκτύπωση Δημήτρης Πλατής, Αθήνα 1978, Σελίδες 768
5. «Βαλτεσινίκο ο τόπος μας», Συγγραφέας Χρήστος Ι. Παπαδημητρακόπουλος, Εκδόσεις Σαΐτη Α.Ε., Πρώτη έκδοση Αθήνα 2004, Επανέκδοση 2008. Σελίδες 224 (η 2η έκδοση).
6. «Άτλας του υπέρ ανεξαρτησίας Ιερού των Ελλήνων Αγώνος 1821-1828», Ιωάννη Πετρώφ, Λειψία 1886.
7. Wikipedia. (διασταύρωση πληροφοριών για ονόματα, τοποθεσίες, ημερομηνίες και γεγονότα).
Α.Κ.Κ.
