Στον Ι.Ν. Αγίας Φωτεινής Γαβαλούς το μνημόσυνο για το ολοκαύτωμα της Μακρυνείας
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Στην Μαρτυρική Γαβαλού Μακρυνείας του Δήμου Αγρινίου τελέστηκε την Κυριακή 11η Αυγούστου 2024 το μνημόσυνο για τα αθώα θύματα της Γερμανικής θηριωδίας στα μαύρα χρόνια της κατοχής, τραγωδία που χαρακτηρίζεται σαν ολοκαύτωμα.
Από το 2011, για 13η χρονιά πραγματοποιείται το μνημόσυνο αυτό από τον Δήμο Αγρινίου σε συνδιοργάνωση με την Τοπική Κοινότητα, κάθε καλοκαίρι τον Αύγουστο μήνα.
Έτσι κι αυτή την Κυριακή, μετά την Θεία Λειτουργία έγινε το επίσημο Μνημόσυνο για τα άνω των 60 θύματα των Γερμανών το 1943 και 1944 στις Δημοτικές Ενότητες Αρακύνθου και Μακρυνείας. (Άγιος Ανδρέας, Άκρες, Άνω Κεράσοβο, Άνω Μακρυνού, Γαβαλού, Γραμματικού, Δαφνιά, Ζευγαράκι, Κάτω Κεράσοβο, Κάτω Μακρυνού, Ματαράγκα, Παλαιοχώριον (Καψοράχη), Παππαδάτες, Τριχώνιο, και Δερβέκιστα).
Λειτουργοί ο Εφημέριος της κοινότητας αιδεσιμότατος πατέρας Χριστόφορος Αγγελής και ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Σιλουανός Ψιλιάς, Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας.
Με το πέρας του μνημόσυνου η κυρία Βάσω Κουνέλη μίλησε για το ολοκαύτωμα στην περιοχή και ανέφερε πολλές λεπτομέρειες της τραγωδίας. (Η πλήρης ομιλία της κυρίας Κουνέλη ακολουθεί στο τέλος του κειμένου).
Στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας εψάλη η επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα του ολοκαυτώματος που γνώρισε η Μακρυνεία πριν 80 χρόνια.
Παρουσία των επισήμων και πολλών κατοίκων της περιοχής, διαβάστηκαν τα ονόματα των ηρώων από τον τελετάρχη του Δήμου κ. Χαράλαμπο Τσιάμη.
Στο Μνημείο πεσόντων, με δαπάνες της Οικογένειας Τραγουλιά, έγινε προσθήκη δυο μαρμάρινων πλακών, που παρομοιάζουν με φτερούγες πουλιού και που πάνω τους είναι χαραγμένα τα ονόματα όσων έχασαν τόσο άδικα τις ζωές τους.
Τα αποκαλυπτήρια των στηλών έκαναν ο Αντιδήμαρχος Αγρινίου κ. Ιωάννης Φαρμάκης και ο Πρόεδρος της Γαβαλούς κ. Ανδρέας Γούλας.
Ακολούθησε η κατάθεση στεφάνων από τον Βουλευτή κ. Μιλτιάδη Ζαμπάρα, τον Αντιδήμαρχο κ. Φαρμάκη, τον Πρόεδρο Γαβαλούς και τους Προέδρους των Τ.Κ. Μακρυνείας, εκπροσώπους, της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, της Αντιπολίτευσης του Δήμου Αγρινίου, της Ελληνικής Αστυνομίας, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, του Συνδέσμου Αποστράτων Σωμάτων Ασφαλείας, Πολιτικών Κομμάτων, τον Πρόεδρο του Συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας κ. Άρη Σουφλή, προέδρους Συλλόγων της περιοχής, τον ιστορικό ερευνητή-συγγραφέα κ. Δημήτριο Αλεξανδρή, τον Πρόεδρο του συλλόγου Καζαναίων κ. Παναγιώτη Καζανά και συγγενείς των θυμάτων.
Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, η φιλαρμονική του Δήμου Αγρινίου ανέκρουσε τον Εθνικό Ύμνο και ο τελετάρχης κ. Τσάμης έληξε την τελετή.
Όπως και τα προηγούμενα χρόνια η εκδήλωση ήταν συγκινητική και φορτισμένη ψυχολογικά, με έντονο τον ψυχικό πόνο για την άδικη μοίρα των κατοίκων των χωριών της Μακρυνείας...
Συγχαρητήρια αξίζουν στον δωρητή των στηλών κ. Αθανάσιο Τραγουλιά (του Γεωργίου και της Αλεξάνδρας) και σε όλη τους την οικογένεια που παραβρέθηκε στην εκδήλωση.
Ο Πρόεδρος της Γαβαλούς κ. Ανδρέας Γούλας πρόσφερε στον γιό του δωρητή Γιώργο, το ιστορικό σύγγραμμα του κ. Δημήτρη Αλεξανδρή «Γαβαλού Μακρυνείας ο τόπος μας» (εκδόσεως 2023).
Ακολουθεί η ομιλία της κυρίας Βάσως Κουνέλη.
Ομιλία επιμνημόσυνης δέησης για το «ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ»
Πανοσιολογιότατε, αιδεσιμότατε πατέρα Χριστόφορε αξιότιμε κύριε βουλευτή και αξιότιμοι εκπρόσωποι της Περιφέρειας και Αντιδήμαρχοι αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της κοινότητος και μέλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τοπικών Φορέων και Συλλόγων, κυρίες και κύριοι που τιμάτε με την παρουσία σας τη μνήμη των προγόνων μας. Εκ μέρους του προέδρου της κοινότητός μας κ. Ανδρέα Γούλα και του προέδρου του Συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας κ. Άρη Σουφλή σας υποδεχόμαστε με χαρά και συγκίνηση στο χωριό μας και εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας για την ευγενική σας παρουσία.
Προσερχόμενη σήμερα στο βήμα και συναισθανόμενη την ευθύνη που επωμίζομαι να εκφωνήσω λίγα λόγια σεβασμού για τους προγόνους μας, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον πρόεδρό μας, κ. Ανδρέα Γούλα, καθώς και τους εκπροσώπους των φορέων που μου έκαναν αυτήν την τιμή και ελπίζω να φανώ αντάξια.
Ημέρα μνήμης λοιπόν η σημερινή και με απόλυτη συνείδηση εθνικής ευθύνης αλλά και ιστορικού χρέους προσήλθαμε για να αποτίνουμε φόρο τιμής, και παντοτινής εκτίμησης προς τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Μακρυνείας καθώς και να τονίσουμε για ακόμη μια φορά πως θα μείνουν για πάντα στις καρδιές μας.
Η Μακρυνεία καταστράφηκε δύο φορές.
Η πρώτη ήταν στις 27 Ιουλίου του 1943 όταν μια Γερμανική φάλαγγα με τανκς, φορτηγά και μοτοσικλέτες ξεκίνησε από το Αγρίνιο και σε αντίποινα για την ενέδρα και τον θάνατο δύο Γερμανών στρατιωτών καθώς και την αιχμαλωσία άλλων δύο στην Χασάναγα , έσπειρε την καταστροφή και τον θάνατο στα χωριά της Μακρυνείας. Η ενέδρα στήθηκε από αντάρτες του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. Μακρυνείας κατόπιν διαταγής του Γενικού Στρατηγείου του Καΐρου. Η καταστροφή κράτησε δύο μέρες από το Ζευγαράκι έως τα Σιταρά¬λωνα και η Μακρυνεία μετατράπηκε σε κρανίου τόπο . Οι κατακτητές δολοφόνησαν όποιον βρέθηκε στο πέρασμά τους ενώ συνεργεία Γερμανών στρατιωτών, αφού αφαιρούσαν από κάθε σπίτι ότι χρήσιμο και εμπορεύσιμο υπήρχε, στη συνέχεια το πυρπολούσαν. Δυστυχώς όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Με τακτικό στρατό και τανκς ξεχύθηκαν στον κάμπο όπου είχαν καταφύγει γυναικόπαιδα , ηλικιωμένοι και ασθενείς, οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν στον Αράκυνθο. Έτσι ξεκίνησε ένα από τα μεγαλύτερα και τρομερότερα εγκλήματα των Γερμανών, το «ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ». Ο κάμπος της ποτίστηκε με το αίμα τους και ολόκληρες οικογένειες, μανάδες με μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι και ανάπηροι, ξεκληρίστηκαν, εκτελέστηκαν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Δυο μέρες διήρκησε το ανθρωποκυνηγητό και όσοι κατάφεραν να φύγουν στο βουνό, παρακολουθούσαν από ψηλά την σφαγή των αμάχων, ανήμποροι να επέμβουν.
Τα χωριά που υπέστησαν τις περισσότερες καταστροφές και δολοφονίες ήταν η Γαβαλού και η Γραμματικού και αυτό αποδεικνύει ότι οι κατακτητές είχαν πληροφορίες από συνεργάτες τους για το μεγάλο αντιστασιακό κίνημα των δύο αυτών χωριών. Μετά από αυτό διατάχθηκε από τους Γερμανούς, η εκτόπιση του πληθυσμού προς την Ορεινή Τριχωνίδα και Ναυπακτία.
Η δεύτερη εισβολή στην Μαρκυνεία άρχισε τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου του 1944 όταν οι καμπάνες άρχισαν να χτυπούν και οι Μακρύνειοι πήραν πάλι τον δρόμο προς το βουνό έχοντας μαζί τους ότι πρόλαβαν να πάρουν μέσα στην αλλοφροσύνη του πανικού. Οι Γερμανοί, σε εκτέλεση του σχεδίου Έχιδνα, μπήκαν πυροβολώντας στην Μακρυνεία ξημερώματα και λεηλάτησαν ότι είχε απομείνει στα φτωχικά και κατεστραμμένα σπίτια, ενώ επιδόθηκαν για μια ακόμη φορά στην πυρπόληση των εναπομεινάντων κατοικιών, στάβλων, αποθηκών και παραπηγμάτων. Σε φορτηγά φόρτωναν τα λάφυρα, σκεύη, ρουχισμό, εργαλεία, σιτηρά, λάδι αλλά και ζώα ενώ ό,τι δεν μπορούσαν να το πάρουν το παρέδιδαν στις φλόγες. Μαύρη κηλίδα στην ιστορία του γένους μας, μερικές δεκάδες Έλληνες συνεργάτες και συνεργοί των κατακτητών που ακολουθούσαν την φάλαγγα.
Δεν τελείωσαν όμως το καταστροφικό τους έργο στην Μακρυνεία, και προχώρησαν στα χωριά της Τριχωνίδας, συνέχισαν στο Θέρμο και έφτασαν έως τον Προυσό αφήνοντας πίσω τους τον όλεθρο και την καταστροφή.
Συνολικά, τα θύματα του άμαχου πληθυσμού από τις δύο αυτές επιδρομές κατά τα έτη 1943 και 1944 ανήρθαν στα σαράντα δύο (42) ενώ είκοσι ένας (21) είναι εκείνοι που έπεσαν στην μάχη ή εκτελέστηκαν κατά την διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής, ανεβάζοντας το σύνολο των πεσόντων στους εξήντα τρεις (63).
Ο συνολικός απολογισμός των κατεστραμμένων κατοικιών από τις δύο επιδρομές ανέρχονται στις 2.386 οικίες, εκ ων οποίων οι 692 κάηκαν ολοκληρωτικά.
Το μνημόσυνο αυτό θα μας θυμίζει το αίμα, τον σπαραγμό, τις θυσίες και τα δάκρυα των προγόνων μας που πότισαν την ιερή τούτη γη για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα την Ελευθερία.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον αξιότιμο συγγραφέα κο Δημήτρη Αλεξανδρή για την βοήθειά του και να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου για την ενδελεχή έρευνα και λεπτομερή καταγραφή των ιστορικών γεγονότων της περιόδου της Γερμανικής Κατοχής.
Τέλος θα πρέπει να ευχαριστήσουμε ιδιαιτέρως την κα Έφη Τσακανίκα, του Tμήματος Πολιτισμού του Δήμου Αγρινίου, για την πολύτιμη στήριξη και βοήθειά της από το 2011, που θεσπίστηκε η τελετή, έως και σήμερα.
Σας ευχαριστούμε και πάλι από καρδιάς για την παρουσία σας.
Παρακαλείσθε όσοι έχετε φωτογραφίες των πεσόντων να προσκομίσετε αντίγραφα στον κύριο Δημήτρη Αλεξανδρή για μελλοντική χρήση.
Βάσω Κουνέλη
Στέλεχος Επιχειρήσεων & Διεθνούς Εμπορίου.
Α.Κ.Κ.
