Ο Παύλος Μπακογιάννης στο Θέρμο

 

Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας

Σε μια μεγαλειώδη εκδήλωση στο Θέρμο, που ίδια δεν ξανάγινε, το βράδυ της Δευτέρας 22 Αυγούστου 2022, έγιναν τα αποκαλυπτήρια της ορειχάλκινης προτομής του αείμνηστου Ευρυτάνα δολοφονημένου Πολιτικού Παύλου Μπακογιάννη. Πάνω από πεντακόσια άτομα όλων των ηλικιών γέμισαν από νωρίς το μεγάλο προαύλιο του παλιού και ξακουστού στην Δυτική Ελλάδα Γυμνασίου του Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας. 

(Γιά την ίδρυση του Γυμνασίου Θέρμου πρωτοστάτησε ο Κωνσταντίνος Διαλέτης, Αντιστράτηγος, γεννήθηκε το 1885 στο τότε Κεφαλόβρυσο- μετονομάσθηκε από Kεφαλόβρυσο σε Θέρμο το1915.  Η μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Διαλέτη δεσπόζει στην είσοδο του Γυμνασίου. Όταν έγινε το 1926 ήταν το τέταρτο στον νομό Αιτωλοακαρνανίας. Υπήρχαν μόνο στο Μεσολόγγι-Ναύπακτο και Αγρίνιο. Στο Θέρμο μαθήτευσαν χιλιάδες παιδιά της Ορεινής Τριχωνίδας, Ορεινής Ναυπακτίας και Ευρυτανίας). (σύντομο βιογραφικό του Στρατηγού στο τέλος).

Εκεί σ’ αυτό το Γυμνάσιο, τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου σπαραγμού στην χώρα, ο Παπά-Κώστας Μπακογιάννης από την Βελουτά Ευρυτανίας έφερε τον γιό του Παύλο για να μαθητεύσει.

Τώρα επτά δεκαετίες αργότερα, και 33 χρόνια μετά την δολοφονία του, στήθηκε η προτομή του στον ίδιο χώρο.

Τον συντονισμό της εκδήλωσης και την παρουσίαση των ομιλητών έφερε εις πέρας με άψογο τρόπο  η κυρία Σοφία Αγνίδη του Κέντρου Πολιτισμού του Δήμου Θέρμου.

Παραβρέθηκαν ο κύριος Κώστας Μπακογιάννης, Δήμαρχος Αθηνών, και η σύζυγός του κυρία Σία Κοσιώνη, ο Πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής κύριος Τζορτζ Τσούνης, ο Αντιπρόεδρος της Βουλής κύριος  Θανάσης Μπούρας, η εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβέρνησης  Υφυπουργός Τουρισμού κυρία Σοφία Ζαχαράκη, οι Βουλευτές Αιτωλ/νίας κκ. Μάριος Σαλμάς, Σπήλιος Λιβανός,  Κωνσταντίνος Καραγκούνης. ο βουλευτής Ευρυτανίας κύριος Κώστας Κοντογιώργος, οι Περιφερειάρχες Δυτικής Ελλάδας κύριος Νεκτάριος  Φαρμάκης και Στερεάς Ελλάδας κύριος  Φάνης Σπανός, ο Αντιπεριφερειάρχης Ευρυτανίας κύριος Αριστείδης Τασιός, οι Δήμαρχοι Θέρμου κύριος Σπύρος Κωνσταντάρας, Αγρινίου κύριος Γεώργιος Παπαναστασίου, Καρπενησίου κύριος Νίκος Σουλιώτης, Ξηρομέρου κύριος Ιωάννης Τριανταφυλλάκης, ο Ελληνοαμερικανός δωρητής κύριος Πέτρος Κων. Γρομητσάρης. Παραβρέθηκαν πολλοί πρόεδροι σωματείων και οργανισμών. Από την Πρέβεζα ήρθε ο Πρόεδρος του Ομίλου για την “Unesco” κ. Ευάγγελος Κατσίμπρας και από την Λευκάδα ο Αρχιμανδρίτης Πατέρας Γεώργιος Βέλλας. Οι Αντιδήμαρχοι του Δήμου Θέρμου και Δημοτικοί Σύμβουλοι. Εκπρόσωποι Πολιτικών και Στρατιωτικών αρχών. Ευρυτανικοί σύλλογοι. Πολλοί εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων. Οι ιερείς της περιοχής. Πλήθος κατοίκων του Θέρμου και άλλων περιοχών.

Ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Ναύπακτου και Αγίου Βλασίου, τοποτηρητή της Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Ιερόθεου, Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης πατέρας Θεόκλητος Ράπτης, μαζί με ιερείς από την περιοχή τέλεσαν την επιμνημόσυνη δέηση.

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Παύλου Μπακογιάννη έκαναν ο Δήμαρχος Θέρμου κύριος Σπύρος Κωνσταντάρας, η Υφυπουργός κυρία  Σοφία Ζαχαράκη, ο Δήμαρχος Αθηνών κύριος Κώστας Μπακογιάννης και ο δωρητής κύριος Πέτρος Κων. Γρομητσάρης. Λύνοντας την λευκή κορδέλα και τραβώντας το κάλυμμα αποκαλύφθηκε ένα θαυμάσιο έργο τέχνης που είναι η τελευταία δημιουργία του γλύπτη κυρίου Ευαγγέλου Τύμπα. 

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο δωρητής της προτομής Ελληνοαμερικανός κύριος Πέτρος Κων. Γρομητσάρης. Στην σύντομη ομιλία του τόνισε την φιλία που συνέδεε τον πατέρα του με τον Παπά-Κώστα, πατέρα του Παύλου Μπακογιάννη. Μίλησε για τα δύσκολα χρόνια της περιοχής πριν τρεις-τέσσερες γενιές, και για την τραγική απώλεια του Παύλου, κορυφαίο πλήγμα της Δημοκρατίας στην οποία ακράδαντα πιστεύουν οι ΗΠΑ και η Ελλάδα, η χώρα στην οποία γεννήθηκε.

Επόμενος ομιλητής ο κύριος Λεωνίδας Υφαντής, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αγρινίου. Ο πατέρας του αείμνηστος Ξενοφώντας Κων. Υφαντής ήταν ο κηδεμόνας του Παύλου Μπακογιάννη τα μαθητικά του χρόνια στο Γυμνάσιο Θέρμου. Μίλησε για εκείνα τα δύσκολα χρόνια που ο Παπά-Κώστας έφερε νύχτα την οικογένειά του στο Θέρμο για να γλυτώσει από τα αδελφοκτόνα μίση της εποχής…Ακόμα πρόσθεσε ότι όταν ο Παπά-Κώστας έγραψε τον γιό του, ο αρμόδιος υπάλληλος τον ενέγραψε σαν Παύλος…Παπακώστας! Φυσικά αμέσως διορθώθηκε το λάθος του αλλά η ιστορία παρέμεινε!

Ακολούθησε στο Βήμα ο Δήμαρχος Θέρμου κύριος Σπύρος Κωνσταντάρας. Καλωσόρισε τους καλεσμένους στην εκδήλωση, και ευχαρίστησε όλους για την παρουσία τους που όπως χαρακτηριστικά είπε: «την εκδήλωση δεν την κάνει ο Δήμαρχος Θέρμου αλλά την κάνετε εσείς με την παρουσία σας εδώ». Μίλησε για τα φοιτητικά του χρόνια στην Νομική Αθηνών και για την μέρα του τραγικού γεγονότος της δολοφονίας του Παύλου Μπακογιάννη την 26 Σεπτέμβρη του 1989. Πηγαίνοντας να παρακολουθήσει παράδοση του καθηγητή του κυρίου Κώστα Μπέη, στην πολιτική Δικονομία, έμαθε τι συνέβη και αμέσως έτρεξε στον Ευαγγελισμό όπου είχε μεταφερθεί ο Παύλος. Εκεί συνάντησε και την αείμνηστη Θερμιώτισα Στέλλα Λιανού. Ευχαρίστησε τον δωρητή της προτομής κύριο Γρομητσάρη. Έδωσε τα εύσημα στον δημιουργικό γλύπτη, καλλιτέχνη στο είδος του, κύριο Ευάγγελο Τύμπα, που για την εξαιρετική του απόδοση διέθεσε όλες του τις δυνάμεις, δημιουργώντας αυτό το καλλιτέχνημα που αποτυπώνει ακόμα και το μειδίαμα του Παύλου Μπακογιάννη. Ευχαρίστησε το Δημοτικό Συμβούλιο Θέρμου που ομόφωνα αποφάσισε την τοποθέτηση της προτομής στην πόλη του Θέρμου. Σήμερα-είπε-τιμούμε τον μαθητή, τον οραματιστή, τον εργάτη της Εθνικής συμφιλίωσης Παύλο Μπακογιάννη. 

Ο Πρέσβης της Αμερικής κύριος Τζορτζ Τσούνης διαδέχθηκε τον Δήμαρχο και στα Ελληνικά-καθώς είπε γι’ αυτόν είναι η δεύτερή του γλώσσα και ζήτησε συγνώμη για τυχόν λάθη του-είπε ότι είναι ιδιαίτερη τιμή που βρίσκεται στον τόπο καταγωγής του και στην εκδήλωση αυτή στο Θέρμο. Απευθυνόμενος στον Δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη είπε «δεν ξέρω αν ο πατέρας μου γνώρισε τον πατέρα σου μια και ήταν στο ίδιο Γυμνάσιο του Θέρμου, but I hope he did, I hope he did». (αλλά ελπίζω να έγινε έτσι, και το επανέλαβε φανερά συγκινημένος).

Μίλησε για τον Δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη λέγοντας ότι όσο καιρό βρίσκεται στην Ελλάδα είναι ο μόνος άνθρωπος που του λέει:  «Γιώργο κάτι πρέπει να κάνομε, ότι μπορούμε μαζί, πρέπει να το κάνομε γι’ αυτόν τον τόπο της Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Και για την ανεργία που μαστίζει την περιοχή, ποιος άλλος μιλάει έτσι; Έχω γνωρίσει πολλούς, αλλά μόνο ο Κώστας μιλάει έτσι, τι μπορούμε να κάνομε για την περιοχή. Τι μπορούμε για να την ανεβάσομε, καλύτερα σχολεία, καλύτερους δρόμους, καλύτερες δουλειές για να έχουν καλή ζωή αυτοί που μένουν εδώ». Ο Κώστας-είπε-δεν έχει ξεχάσει τις ρίζες του, αγαπάει την περιοχή. Αγαπάω την οικογένεια του και τον Κώστα από τον οποίο έχω μάθει πολλά πράγματα, δεν λέει πράγματα της πολιτικής, λέει πράγματα της καρδιάς. Και συμπλήρωσε την πρόβλεψή του στα Ελληνικά: «δεν μπορώ να περιμένω να δω που θα φθάσει ο άνθρωπος». Ευχαρίστησε για την πρόσκληση του στην εκδήλωση «on a beautiful night, in this beautiful place, I hope God bless you all».

Ο εντυπωσιακός λόγος για τον Δήμαρχο της Πρωτεύουσας της Ελλάδας Κώστα Π. Μπακογιάννη του κυρίου Πρέσβη των ΗΠΑ, μπορεί να θεωρηθεί προφητικός για την πολιτική εξέλιξη του. Και η Ελλάδα μας πάντα έχει ανάγκη στην διακυβέρνησή της από αξιόλογους πολιτικούς άνδρες.  

Τον επόμενο χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε η εκπρόσωπος της Ελληνικής Κυβέρνησης  Υφυπουργός Τουρισμού κυρία Σοφία Ζαχαράκη. Μίλησε για την Ευρυτανική καταγωγή της και για τον Παύλο Μπακογιάννη χαρακτηρίζοντάς τον ως έναν ανιδιοτελή πολιτικό που άφησε το στίγμα του στην νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Οι μαθητές-είπε-αυτού του Γυμνασίου, που πολλούς βλέπω εδώ απόψε, θα αντικρύζουν την θαυμάσια προτομή που φιλοτέχνησε ο κύριος Τύμπας και θα έχουν τον Παύλο Μπακογιάννη για παράδειγμα στην ζωή τους.

Η συντονίστρια κυρία Σοφία Αγνίδη κάλεσε στο βήμα τον κύριο ομιλητή της εκδήλωσης, τον Δήμαρχο Αθηνών κύριο Κώστα Μπακογιάννη.

Ο γιός του Παύλου ξεκίνησε την ομιλία του βαθιά συγκινημένος λέγοντας: «Ένας δήμαρχος δεν πρέπει να χάνει τα λόγια του. Θα με συγχωρήσετε για την συγκίνηση, καθώς δυσκολεύομαι να μιλήσω ακόμα για τον πατέρα μου, δεν το έχω κάνει αυτό επί 33 χρόνια. Όταν ερχόμουν στο Θέρμο σκεφτόμουνα τι να πω. Αν τώρα στεκόταν ο πατέρας μου σε μια γωνιά και παρακολουθούσε την εκδήλωση τι θα έλεγε; Είμαι σίγουρος ότι ποτέ του δεν επιθύμησε να πάρει το όνομά του δρόμος ή πλατεία και να του στηθούν ανδριάντες…»

Δήλωσε συγκινημένος ότι πολύ τον μάγεψε η εικόνα που περιέγραψε ο Πρέσβης πιο πριν, οι πατεράδες τους να παίζανε μαζί στο ίδιο αυτό προαύλιο του γυμνασίου του Θέρμου. Δεν το ξέρω-είπε-αν παίξανε μαζί οι πατεράδες μας αλλά ξέρω ότι θα παίξουν μαζί τα παιδιά μας. Εξέφρασε τις ευχαριστίες του και την ευγνωμοσύνη του και όλης του της οικογένειας, της μητέρας του Ντόρας της αδελφής του Αλεξίας, των παιδιών τους και των εγγονιών του πατέρα του. Του Παύλου, της Δανάης, του Γιώργου, της Ντόρας, της Ολυμπίας, του Στάθη και του Δήμου. Της αδελφής του της Αναστασίας και του αδελφού του του Νίκου. Ευχαρίστησε τον Δήμαρχο-«τον αδελφό μου τον Σπύρο». Τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου για την ομόφωνη τους απόφαση, και όλους όσους παραβρέθηκαν στην τελετή των αποκαλυπτηρίων. Επανέλαβε: «Η τιμή που μας κάνετε είναι ανεπανάληπτη και αξέχαστη και σας ευχαριστούμε πολύ».  Η 15λεπτος αυθόρμητη ομιλία του Δημάρχου κυρίου Κώστα Μπακογιάννη ήταν άκρως συγκινητική και καταχειροκροτήθηκε από όλους τους παριστάμενους, όπως βέβαια και οι προηγούμενοι ομιλητές.

Ακολούθως ο Δήμαρχος Θέρμου απένειμε τιμητικά μετάλλια  στον κύριο Κώστα Μπακογιάννη και στις απούσες από την εκδήλωση κυρίες Ντόρα και Αλεξία Μπακογιάννη. Πέρα από το χρυσό Μετάλλιο της πόλης του Θέρμου, ο Δήμαρχος δώρισε και από ένα ακριβές φωτοαντίγραφο του Μαθητολογίου του Γυμνασίου. Όπου στην σημαδεμένη σελίδα με λευκή κορδέλα του βιβλίου, έδειξε στον γιό του Παύλου την εγγραφή του πατέρα του πριν τόσα χρόνια.  

 

Ο Δήμαρχος ευχαρίστησε όλους για την παρουσία τους στην εκδήλωση. Ακολούθησε Μουσικό αφιέρωμα. Ο Δήμαρχος Αθηνών, ο δωρητής κύριος Γρομησάρης, ο πρέσβης κύριος Τσούνης, ο Δήμαρχος κύριος Κωνσταντάρας, ο γλύπτης κύριος Τύμπας, πολλοί Θερμιώτες και από άλλα μέρη επισκέπτες φωτογραφήθηκαν μπροστά στην απαστράπτουσα από τα φλας των φωτογραφικών μηχανών εξαίρετη προτομή.

Από την αρχή έως το τέλος της εκδήλωσης τριμελές κλιμάκιο του ΕΟΔΥ στην είσοδο του προαυλίου έδινε την ευκαιρία, σε όποιον το επιθυμούσε, να κάνει τέστ για τον κορωνοϊό, που δυστυχώς καλά κρατάει…

 

Τον καθαρό και άψογο ήχο φρόντισαν και σε αυτή την μεγαλειώδη για τα χρονικά εκδήλωση, ο τεχνικός κύριος Γεώργιος Δημάκης και οι γιοί του,  της εταιρείας  «Δημάκης Ο.Ε. Εικόνα & Ήχος».

Σύντομο βιογραφικό του Αγρινιώτη γλύπτη.

(οι παρακάτω φωτογραφίες είναι ανέκδοτες και είναι από το εργαστήριο του καλλιτέχνη κυρίου Ευαγγέλου Τύμπα, κατά την διάρκεια της κατασκευής της προτομής του Παύλου Μπακογιάννη. Δημοσιεύονται με την άδειά του).

 

Ο Ευάγγελος Τύμπας γεννήθηκε στη Σπολάιτα Αγρινίου Αιτωλοακαρνανίας το 1984. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών της Ελλάδας. Αυτοδίδακτος καλλιτέχνης, πειραματίζεται μέσα από τα στοιχεία του περιβάλλοντος και της φύσης τα οποία αποτελούν τη βάση της καλλιτεχνικής του πορείας και εξερεύνησης. Τα έργα του είναι γλυπτά ανάγλυφα, ανδριάντες, συνθέσεις, προτομές εμπνευσμένες από τις αξίες του Ελληνισμού της Ορθοδοξίας, των προγόνων αλλά και της Ιστορίας μας. Τα οποία αποτελούν καθημερινά βιώματα που σκοπό έχουν την αφύπνισή μας και την ελπίδα για τον τόπο που γεννηθήκαμε, γιατί λαός χωρίς μνήμες στους προγόνους του, πιστεύει, δεν έχει μέλλον…Προσπαθεί να δώσει στα έργα του λεπτομέρειες αλλά και ένα συναίσθημα, που πιστεύει ότι είναι σημαντικό στη ζωή αλλά και στο θάνατο...Γλυπτά του κοσμούν, αρκετούς Δήμους της Χώρας, καθώς επίσης εκκλησιαστικά ιδρύματα, γηροκομεία, σωματεία, κατασκηνώσεις και αρκετές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. (Σουηδία, Ελβετία, Αγγλία, Βοστώνη, Μανχάταν, Καναδά, Αυστραλία, Κονγκό, Κύπρο).

Έχει λάβει μέρος σε πολλές εκθέσεις με τις σημαντικότερες από αυτές στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, στο Φιλολογικό σύλλογο Παρνασού, στη Δημοτική Πινακοθήκη Πάτρας, στη Δημοτική Γλυπτοθήκη Αγρινίου, στην Αγορά Αργύρη στην Πάτρα, στο πνευματικό κέντρο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών κ.τ.λ. Έχει φιλοτεχνήσει τον παγκόσμιας φήμης Μητροπολίτη Ελβετίας Δαμασκηνό Παπανδρέου, τον χρυσό Ολυμπιονίκη στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες Παντελή Καρασεβδά, πολλούς αγωνιστές του 1821, τον Ανδριάντα του Εθνομάρτυρα  Ρωγών Ιωσήφ που κοσμεί την πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακαρνανίας το Μεσολόγγι, και αρκετά πολιτικά πρόσωπα.

Βιογραφικό του Κων. Διαλέτη, Αντιστρατήγου.

 Ο Κωνσταντίνος Διαλέτης, Αντιστράτηγος, γεννήθηκε το 1885 στο τότε Κεφαλόβρυσο. (μετονομάσθηκε σε Θέρμο το 1915).  Μετείχε σε όλους τους πολέμους, 1912-1913, 1917-1923, και στο έπος του 1940. Έλαβε μέρος στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα και στην εκστρατεία στην Ουκρανία. Είχε τάξει σκοπό της ζωής του να ιδρύσει Γυμνάσιο στο Θέρμο. Τότε υπήρχαν σε όλη την Αιτωλοακαρνανία μόνο τρία Γυμνάσια. Στο Μεσολόγγι, στην Ναύπακτο και στο Αγρίνιο. Με φορτικότητα απαιτούσε από τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Κονδύλη το Γυμνάσιο. Τελικά με τις δραστήριες παρεμβάσεις του υπεγράφη την 21^η Σεπτεμβρίου του 1926 το διάταγμα για την ίδρυση του Γυμνασίου Θέρμου. Αυτή όπως έλεγε ήταν: «η πιο ευτυχισμένη ημέρα της ζωής του»! Το γυμνάσιο  Θέρμου ήταν το τέταρτο στον απέραντο νομό μας. Έδωσε την δυνατότητα σε χιλιάδες παιδιά φτωχών οικογενειών των ορεινών περιοχών Τριχωνίδας, Ναυπακτίας και  Ευρυτανίας να μαθητεύσουν και με τα εφόδια που αποκόμισαν, έχοντας σπουδαίους δασκάλους, σπούδασαν στα Πανεπιστήμια και διέπρεψαν σε όλους τους τομείς των επιστημών, προσφέροντας μεγάλο έργο στην κοινωνία μας. Η μαρμάρινη προτομή του Κωνσταντίνου Διαλέτη δεσπόζει στην είσοδο του Γυμνασίου Θέρμου.  Και η πλάκα στον τοίχο θυμίζει και μνημονεύει τα ονόματα των ευεργετών, που παραχώρησαν τα οικόπεδά τους να κτιστεί το Γυμνάσιο.

Απόστολος Κων. Καρακώστας