Στα 80 χρόνια από την εκτέλεση των 120, παρουσιάστηκε στο Αγρίνιο το βιβλίο «Οι Δωσίλογοι»

 

Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας

Στην τραγική 80η  επέτειο της εκτέλεσης των 120 αντιστασιακών πατριωτών στο Αγρίνιο το 1944, παρουσιάστηκε την Κυριακή 14 Απριλίου, στο κτήριο της Τράπεζας της Ελλάδος και νυν αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλεως, το τελευταίο βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη «Οι Δωσίλογοι, Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα  χρόνια της κατοχής».

Την εκδήλωση της παρουσίασης αυτού του πολύ ενδιαφέροντος ιστορικού βιβλίου διοργάνωσαν η Δημοτική Παράταξη «Ανυπότακτο Αγρίνιο», σε συνεργασία με το Βιβλιοπωλείο «Λέσχη του Βιβλίου» της Αλεξάνδρας Μοσχονά και τις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».

Παρακολούθησαν τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις των ομιλητών-καθιστοί και όρθιοι-150 Αγρινιώτες.

Με τήρηση ενός λεπτού σιγής στην μνήμη των εκτελεσθέντων πριν 80 χρόνια πατριωτών ξεκίνησε η εκδήλωση για το βιβλίο που φέρνει στο προσκήνιο άγνωστα στο ευρύ κοινό γεγονότα της κατοχής της χώρας κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.  

Ο συντονιστής της εκδήλωσης ο κ. Γεώργιος Κατσιπάνος καλωσόρισε τους καλεσμένους και μίλησε για το βιβλίο και τον συγγραφέα.

  Έδωσε τον λόγο στον επικεφαλής της Δημοτικής Παράταξης «Ανυπότακτο Αγρίνιο» κ. Στέλιο Μερμίγκη, ο οποίος διάβασε σχετικό με την επέτειο της εκτέλεσης το αντιστασιακών το 1944 άρθρο του, που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη ημέρα από την Εφημερίδα των Συντακτών.  

 

(οι ομιλίες του συντονιστή, των εισηγητών αλλά και κάποιες τοποθετήσεις του κοινού, που βρίθουν από πληθώρα ιστορικών στοιχείων,  ακολουθούν στο τέλος της περιγραφής της εκδήλωσης).

Ακολούθως τον λόγο πήρε ο κύριος Γεώργιος Τζωρτζόπουλος που καλωσόρισε τον συγγραφέα στο Αγρίνιο και ευχαρίστησε τους διοργανωτές της βιβλιοπαρουσίασης, το Ανυπότακτο Αγρίνιο το Βιβλιοπωλείο της κυρίας Αλέκας Μοσχονά και τους εκδότες.   

Τελευταίος ο ίδιος ο συγγραφέας κύριος Μενέλαος Χαραλαμπίδης μίλησε για την σκοτεινή εποχή της κατοχής, τους δωσίλογους και την με πολλούς τρόπους συνεργασία τους με τους Γερμανούς κυρίως κατακτητές. Αναφέρθηκε και σε πολλά άλλα γεγονότα, που δεν χωράνε μέσα σε ένα βιβλίο.   

Ακολούθησαν ερωτήσεις από τους προσκεκλημένους ακροατές, καθώς και τοποθετήσεις τους για τα συμβάντα που πραγματεύεται το βιβλίο. Δόθηκαν απαντήσεις και διευκρινήσεις από τον συγγραφέα.

Γενικό συμπέρασμα είναι ότι αν και πέρασαν τόσες δεκαετίες, το θέμα του δωσιλογισμού στην Ελλάδα παραμένει ταμπού και ένα μεγάλο κενό υπάρχει στα Γενικά Αρχεία του Κράτους για εκείνη την περίοδο.

Συγκεκριμένα ο κύριος Χαραλαμπίδης είπε ότι κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει ιστορικές πληροφορίες στα Γενικά Αρχεία από τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση του γένους πριν δυο αιώνες μέχρι σήμερα, όχι όμως για τα κατοχικά χρόνια...

 

Πολλοί ήταν οι Αγρινιώτες που αγόρασαν το βιβλίο, και ο συγγραφέας παρέμεινε στην αίθουσα πολύ ώρα υπογράφοντας το πρόσφατο βιβλίο του καθώς και τα προηγούμενα δύο βιβλία του, το «Η Εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα» και «Δεκεμβριανά 1944 η μάχη της Αθήνας».

 

Στην συνέχεια προηγούμενων αναφορών για τους 120 εκτελεσθέντες, μεταξύ αυτών και μιας γυναίκας, της Κατίνα Χαντζάρα, η κυρία Αλέκα Μοσχονά, με μια λεπτή χειρονομία, έφερε από το βιβλιοπωλείο της και χάρισε στον συγγραφέα το ιστορικό πόνημα της καθηγήτριας Αγγλικής φιλολογίας κυρίας Ειρήνης Δ. Τριανταφύλλου με τίτλο: «Κατίνα Χαντζάρα-1912-1944». Είναι η ιστορία της μόνης γυναίκας που εκτελέστηκε μαζί με τους 120… (αποσπάσματα από το βιβλίο στο τέλος του κειμένου). 

Όλοι οι παραβρισκόμενοι στην εκδήλωση χειροκρότησαν τους ομιλητές και ευχήθηκαν στον συγγραφέα, το βιβλίο του που τραβάει την βαριά κουρτίνα της σιωπής και ρίχνει φως σε σκοτεινά συρτάρια μνήμης, να είναι καλοτάξιδο.

Από το βιβλίο της κυρίας Ειρήνης Δ. Τριανταφύλλου:

Πολλές και ανέκδοτες πληροφορίες για το τραγικότερο γεγονός της σύγχρονης ιστορίας του Αγρινίου, μαθαίνει κανείς όταν διαβάσει το βιβλίο «Κατίνα Χαντζάρα-1912-1944». Πληροφορίες που επιβεβαιώνουν ή διορθώνουν γεγονότα και πολλές φορές εκπλήσσουν τον αναγνώστη. Υπάρχει στο τέλος του βιβλίου ονομαστικός κατάλογος των 88 εκ τελεσθέντων πατριωτών, που στην συλλογική μνήμη παραμένει με τον αριθμό των 120. Διαβάζει στο βιβλίο κανείς πράξεις πατριωτισμού, αυτοθυσίας, ευγνωμοσύνης, αλληλεγγύης, τραγικών λαθών και προδοσίας. Μαθαίνει κανείς διαβάζοντας ποιος σκότωσε και τους 120 στην Αγία Τριάδα. Και ποιος σκότωσε τον νεαρό που τόσκασε στην εκτέλεση και όταν 20 σφαίρες που ρίχτηκαν εναντίον του από Γερμανοτσολιάδες δεν τον «πέτυχαν». Δίνεται απάντηση στο τι συνέβη και στην πλατεία Μπέλλου δεν κρεμάστηκε ο τέταρτος πατριώτης που ήταν προγραμματισμένος για τον  4^ο φανοστάτη. Και ο λόγος που ο διοικητής των Τσολιάδων Άγγελος Κέντρου δεν συμφώνησε με την εκτέλεση και έφυγε την νύχτα, παραμονή της εκτέλεσης από το Αγρίνιο και έκτοτε αγνοείται η τύχη του. Και την επομένη, πρωί της εκτέλεσης στην θέση του στο εκτελεστικό απόσπασμα  αντικαταστάθηκε από τον Γιώργο Τολιόπουλο. Ακόμα που βρίσκεται ο τάφος των 120 στο Αγρίνιο, όλοι γνωρίζουν μόνο τον τόπο εκτέλεσης στην Αγία Τριάδα. 

Ο Γιάννης Ρίτσος ήρθε στο Αγρίνιο καλεσμένος από τον Δήμαρχο Στέλιο Τσιτσιμελή που διοργάνωσε επίσημο μνημόσυνο για τους 120. Έγραψε το παρακάτω ποίημα και αφιέρωσε στον Δήμο  Αγρινίου το χειρόγραφό του.

«Αναστάσιμο Μνημόσυνο

Λοιπόν μην κλαίτε μάνες Αγρινιώτισσες, θάνατος δεν υπάρχει.

Μόνο τα χέρια δώστε, αδέλφια μου, να βασιλέψει η ειρήνη.

Ν’ ανθίσει γέλιο στις ματιές, να λάμψει ο κόσμος όλος.

Κι’ όλος ο κόσμος μια φωνή να τραγουδήσει: Ειρήνη, Ειρήνη, Ειρήνη».

Στο ίδιο βιβλίο καταγράφονται πολλές μαρτυρίες κρατούμενων πατριωτών που γλύτωσαν την εκτέλεση. Ανατριχιάζει κανείς διαβάζοντας στην εποχή την ειρηνική που ζούμε τι τράβηξαν οι πρόγονοί μας στην κατοχή…

Ένας από τους παραλίγο εκτελεσθέντες, ο Νίκος Ιωάννη Κανής, (ένας από τους 43 που κατέθεσαν προφορικές μαρτυρίες για την συγγραφή του βιβλίου), διηγήθηκε για την Κατίνα Χαντζάρα: «Ήταν η μόνη γυναίκα ανάμεσα στους 120 εκτελεσμένους. Ήταν μια εικόνα που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Λιπόθυμη την τραβούσαν από το κότσι του ποδιού της… Σβάρνιζαν το κορμί της κάτω… Το χώμα ήταν βρεγμένο απ’ την ψιχάλα…».   

Η ποιητική συλλογή «Οι στίχοι της Ανήλιαγης» της καθηγήτριας κυρίας Χρυσούλας Σπυρέλη περιλαμβάνει το παρακάτω ποίημα για την αντιστασιακή Κατίνα Χαντζάρα.

Κατίνα Χαντζάρα (1944)

Μελλοθάνατη κι εκτελεσμένη αιωνίως-η μόνη γυναίκα-

Στάθηκες χώρια απ’ τους άλλους της φυλακής

χώρια απ΄τις άλλες γυναίκες της πόλης

που μιλάνε για σένα…

 

Ορφανούλα παιδούλα υπηρέτρια στα επτά σου

σε κατάπιε η πόλη (η εν πολλαίς αμαρτίαις-

των ύμνων η πόρνη)

Ένα χάραμα κόκκινο κέντησες το πρώτο σου όνομα

στα λευκά μαξιλάρια του γάμου

και τον ήλιο δεν πρόλαβες…

 

Πως να σε πω τώρα καλή μου;

Βάγια Ρήγα ή Κατίνα Χαντζάρα;

Στα τριάντα σου χρόνια ποιο όνομα να ‘χες;

Ποιο μυστικό να κρατούσε

στο ραμμένο του στόμα ο τόπος

προτού πέτρινες τον βουλιάξουν οι λέξεις;     

(Το βιβλίο της κυρίας Τριανταφύλλου στηρίχθηκε 43 μαρτυρίες και σε  σε πάνω από 50 βιβλία, εφημερίδες εποχής και αρχεία Δημοτικά και  ιδιωτικά. Τα παραπάνω αποσπάσματα κειμένου και το ποίημα, δημοσιεύονται με την άδεια της συγγραφέως και της ποιήτριας κυρίας Χρυσούλας Σπυρέλη).

--------------ο---------------

Ακολουθούν οι εισηγήσεις του συντονιστή, των εισηγητών, του συγγραφέα και ακροατών που μίλησαν για το βιβλίο και το γεγονός της εκτέλεσης των 120.

Ομιλία του συντονιστή της εκδήλωσης κ. Γεωργίου Κατσιπάνου :

«Συμπληρώνονται σήμερα 80 χρόνια από την εκτέλεση των 120 στο Αγρίνιο. Ένα γεγονός που για πολλά χρόνια ήταν θαμμένο πίσω από ένοχες σιωπές και ξεχασμένο στα κιτάπια της συλλογικής μνήμης. Το Ανυπότακτο Αγρίνιο πιστό στην ηθική του δέσμευση το γεγονός της εκτέλεσης των 120 να μην μείνει απλά μια διαδικασία εναπόθεσης ανθοδεσμών και ενός τυπικού μνημόσυνου επέλεξε για φέτος να οργανώσει την παρουσίαση του βιβλίου του Μενέλαου Χαραλαμπίδη «Οι Δωσίλογοι».  Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή δημοσιεύθηκε το 2012 με τίτλο «Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα», ενώ το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο «Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας», κυκλοφόρησε το 2014 – και τα δύο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Έχει συν επιμεληθεί τρεις συλλογικούς τόμους σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ιστορικά περιοδικά και εφημερίδες. Ιδρυτικό μέλος του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, έχει συνδιοργανώσει τέσσερα συνέδρια. Από το 2013 ασχολείται συστηματικά με τη Δημόσια Ιστορία. Πραγματοποιεί ιστορικούς περιπάτους στο κέντρο της Αθήνας για την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, με τη συμμετοχή εκατοντάδων πολιτών, καθώς και (ιστορικούς περιπάτους με μικρά γκρουπ κάθε εβδομάδα στο πλαίσιο του Athens History Walks .Είναι ένας από τους σχεδιαστές του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, καθώς και ο εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», οι οποίες, υλοποιημένες από το 2015 ως το 2019, καθιέρωσαν τον μαζικό εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς και αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα (λεπτομέρειες στο www.freeathens44.org).

Με τέσσερις εκδόσεις μέσα σε τρεις μήνες το πρόσφατο βιβλίο του κ. Μενέλαου Χαραλαμπίδη, ρίχνει φως στη συνεργασία των Ελλήνων με τον Γερμανό κατακτητή, ένα θέμα-ταμπού κι ας έχουν περάσει ογδόντα ολόκληρα χρόνια από το τέλος της Κατοχής. Στο βιβλίο παρακολουθούμε την πολιτική, οικονομική και ένοπλη συνεργασία με τον κατακτητή όπως εκδηλώθηκε στο νομό Αττικής μέσα από τη μελέτη αρχείων που δημοσιοποιούνται πρώτη φορά. Ψάχνοντας αρχεία που διαρκώς έκλειναν με αποφάσεις του εκάστοτε υπουργού Εσωτερικών, αλλά και αρχεία που χάθηκαν λόγω απουσίας αρχειακής κουλτούρας και όχι μόνο στο ελληνικό δημόσιο, καθώς και η εσκεμμένη προσπάθεια να καταστραφούν τα ίχνη της συνεργασίας με τον κατακτητή από ανθρώπους που ήταν στον κρατικό μηχανισμό για χρόνια δυσκόλεψε την έρευνα του κ Χαραλαμπίδη. Παρόλες τις αντιξοότητες το βιβλίο εκδόθηκε και εισάγει έναν καινούριο όρο στην Ιστοριογραφία, τον όρο «Ελληνική Κατοχή».

Για τον όρο αυτό ο συγγραφέας είχε δηλώσει σε πρόσφατη συνέντευξή του «Οι ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας πρωτοστατούν σε μπλόκα, εφόδους και έρευνες σε σπίτια, γι’ αυτό εισάγω και αυτόν τον καινούργιο όρο. Μιλάω για ελληνική στρατιωτική κατοχή, ταυτόχρονα με των Γερμανών. Ξεκινώντας την έρευνά μου πριν από είκοσι χρόνια –τόσα μελετώ την Κατοχή στην Αθήνα–, συνάντησα πολλούς ανθρώπους, που δεν είναι πια στη ζωή, οι οποίοι μιλώντας για την Κατοχή στο μυαλό τους δεν είχαν τόσο τους Γερμανούς όσο τα Τάγματα Ασφαλείας και τη Χωροφυλακή. Δεν είναι μια μικρή μειοψηφία, κάποιοι ελάχιστοι είναι ένα πιο ευρύ φαινόμενο. Αυτό που μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η ένταση, η σφοδρότητα και το απίστευτο μίσος που είχαν.»

Αμέσως έδωσε τον λόγο στον επικεφαλής της Δημοτικής Παράταξης «Ανυπότακτο Αγρίνιο» κ. Στέλιο Μερμίγκη. 

Ο οποίος διάβασε το δημοσίευμά του στην εφημερίδα των Συνταχτών που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη ημέρα της εκδήλωσης.

------------ο------------

https://www.efsyn.gr/nisides/429429_mnimi-frikis-kai-dosilogism

80 χρόνια από τη ματωμένη Μεγάλη Παρασκευή του 1944. 117 τυφεκισμένοι και 3 απαγχονισμένοι από τους ναζί με υπόδειξη επώνυμων ταγματασφαλιτών. Οι προσπάθειες αποκατάστασης της συλλογικής ιστορικής μνήμης απέναντι στην επίσημη σιωπή.

Φέτος στις 14 Απριλίου συμπληρώνονται 80 χρόνια από την αποφράδα μέρα για την πόλη του Αγρινίου, εκείνη της Μεγάλης Παρασκευής του 1944. Τα ξημερώματα ο λοχίας Καρλ Βέρνερ οδήγησε στην κρεμάλα τρεις Αγρινιώτες αγωνιστές: τον Αβραάμ Αναστασιάδη, 52 ετών, τον Πάνο Σούλο, 22 ετών, και τον Χρήστο Σαλάκο, 23 ετών.

Και αυτή ήταν η αρχή του θανατικού. Οι ταγματασφαλίτες φτάνουν διψασμένοι για εκδίκηση στις φυλακές της Αγίας Τριάδας. Συντονίζουν με προσοχή τη φρίκη. Επιλέγουν 117 ανθρώπους, τους χωρίζουν σε δεκάδες και τους εκτελούν. Απολογισμός 120 νεκροί, 117 τυφεκισμένοι και ακόμα τρεις αιωρούμενοι, χωρίς ταφή. Το μεσημέρι της επομένης, Μεγάλο Σάββατο, κατεβάζουν τους κρεμασμένους και τους πετούν στον λάκκο να σμίξουν με τους υπόλοιπους.

Η φρίκη είχε αφορμή. Ήταν τα αντίποινα για το σαμποτάζ της σιδηροδρομικής γραμμής που προηγήθηκε λίγες μέρες πριν στην ευρύτερη περιοχή από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.

Ο Σαλάκος, λίγο πριν τον κουκουλώσουν, απευθύνθηκε στον προδότη-εκτελεστή του Γεωργόπουλο λέγοντάς του: «Θα εκδικηθεί για μένα ο λαός του Αγρινίου…». Αυτό ήταν το τότε χρέος του λαού, το σημερινό είναι να κρατήσει ζωντανή την ιστορική μνήμη. Για τον λόγο αυτό η δημοτική παράταξη ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟ ΑΓΡΙΝΙΟ το 2017 εξέδωσε ένα ημερολόγιο που περιελάμβανε ένα εκτενές ιστορικό αφιέρωμα για την κατοχική περίοδο της πόλης μας. Θα ήταν οπωσδήποτε ενδιαφέρον να μελετηθεί, παρότι είναι τόσο απογοητευτικό πως στη συλλογική μνήμη των Αγρινιωτών είχε διαγραφεί ή δεν είχε αποτυπωθεί ποτέ η ταυτότητα των φονιάδων, των εκτελεστών, αυτών που σήκωσαν το χέρι να τυφεκίσουν ή έσπρωξαν το σκαμνί να απαγχονιστούν οι αγωνιστές. Οι περισσότεροι συμπολίτες μας πίστευαν ότι το έκαναν οι Γερμανοί κατακτητές και όχι Έλληνες που είχαν συγκροτήσει το τάγμα ασφαλείας της πόλης μας. Ήταν μάλιστα και αρκετά δύσπιστοι, αφού αδυνατούσαν να δεχτούν πως συμπατριώτες -κι ακόμα χειρότερα συντοπίτες- μαυροφόρεσαν τόσο κυνικά την πόλη.

 

Δυστυχώς όμως έγινε. Μάλιστα σε εκείνο το τάγμα ασφαλείας, εκτός απ’ όσους Αγρινιώτες επιστρατεύτηκαν αναγκαστικά και επέλεξαν να υπακούσουν στην εντολή της επιστράτευσης αντί να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα των βουνών και να καταταχθούν ή στον ΕΛΑΣ ή στον ΕΔΕΣ, υπήρξαν και κάποιοι επώνυμοι της «καλής κοινωνίας» της πόλης που οικειοθελώς παρείχαν τις υπηρεσίες τους ως «οι άνθρωποι με την κουκούλα» στο Α2 του αρχιεκτελεστή ταγματάρχη Γιώργου Τολιόπουλου και στον Κωσταρά της χωροφυλακής. Ίσως αυτό να είναι και μια εξήγηση γιατί τόσα χρόνια μια τόσο μαύρη σελίδα της ιστορίας του τόπου μας προσπάθησαν οι κρατούντες να την αφήσουν στο περιθώριο. Έτσι, μετά το πρώτο μνημόσυνο που έγινε το 1945, χρειάστηκαν να περάσουν κοντά 20 χρόνια για να γίνει το επόμενο το 1964, επί δημαρχίας Τάσου Παναγόπουλου, και άλλα τόσα σχεδόν μετά επί δημαρχίας Στέλιου Τσιτσιμελή το 1980, προκειμένου να καθιερωθούν πλέον τα επίσημα μνημόσυνα στην πόλη μας υπό την αιγίδα της δημοτικής αρχής. Όμως πέρα τούτων, ουδέν.

Θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια για να αρχίσει πάλι να γίνεται κάτι πέρα από τα καθιερωμένα. Με την εικαστική έκθεση του Θανάση Βαλαώρα στον αύλειο χώρο των αποθηκών Παπαστράτου το 2017 δόθηκε μια άλλη οπτική στο γεγονός εν πολλοίς αγνοημένη, ίσως και παραγνωρισμένη. Το θεατρικό δρώμενο της Ολυμπίας Ολυβώτου με τον «Επιτάφιο» του Ρίτσου υπό τη σκέπη του ΔΗΠΕΘΕ την ίδια χρονιά, μαζί με ένα άλλο θεατρικό του Λεωνίδα Φραγκούλη της επόμενης χρονιάς, σε παραγωγή του ΔΗΠΕΘΕ, που δόθηκε πριν από το χάραμα στην κεντρική πλατεία της πόλης τιμώντας την Κατίνα Χατζάρα, τη μοναδική γυναίκα που εκτελέστηκε τότε, με εκατοντάδες θεατές που αψήφησαν το ακατάλληλο της ώρας, ήταν οι μέχρι τώρα διαφορετικές πινελιές που έσπασαν την καθιερωμένη επίσημη αντιμετώπιση ή πολύ περισσότερο τη σιωπή.

Η μεγάλη αποδοχή αυτών των εκδηλώσεων από τον κόσμο δείχνει την ανάγκη αλλά και τη βαθιά επιθυμία να μείνει ζωντανή η ιστορική μνήμη. Μια μνήμη που θα μας θυμίζει διαρκώς το χρέος μας απέναντι σε ναζισμό και φασισμό αλλά και σε κάθε άλλη βαρβαρότητα, το χρέος μας για λαϊκή κυριαρχία και πραγματική δημοκρατία. Στην προσπάθειά μας να συντηρήσουμε άσβεστη την ιστορική μνήμη μας διοργανώνουμε, επ’ αφορμή αυτής της επετείου, την παρουσίαση του νέου βιβλίου του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, «Οι δωσίλογοι. Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής», στις 14 Απριλίου (την εκδήλωση διοργανώνουν «Το Ανυπότακτο Αγρίνιο», το βιβλιοπωλείο Λέσχη του Βιβλίου - Αλεξάνδρα Μοσχονά και οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια). Μια μικρή προσπάθεια στον μεγάλο αγώνα μας να φωτίσουμε και να διαλύσουμε όσο μπορούμε τα σκοτάδια εκείνης της περιόδου, που μας ακολουθούν ακόμη. Παραφράζοντας τον Σαλάκο, «θα με θυμάται κι εμένα κι εσένα ο λαός (όχι μόνο) του Αγρινίου».

 ----------ο-----------

Επόμενος που μίλησε στην εκδήλωση ήταν ο πρώην Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αγρινίου κύριος Γιώργος Τζωρτζόπουλος.

 

Συνεχάρη τους διοργανωτές Ανυπόταχτο Αγρίνιο, τους εκδότες και την κυρία Αλέκα Μοσχονά. Καλωσόρισε στο Αγρίνιο τον συγγραφέα στον οποίο ευχήθηκε να είναι το βιβλίο του καλοτάξιδο και να γράφει πάντα την αλήθεια γυμνή. Κι αν βρεθεί κάποια στιγμή στην Αθήνα θα τον ακολουθήσει στους περιπάτους που διοργανώνει στα ιστορικά δρομάκια του κέντρου, και θα τον ξεναγήσει στα «άγνωστα λυχνάρια» από την αντίσταση 41-49 και βάλε, που ξέρει πολύ καλά, «από Μπενάκη μέχρι τέρμα Καπνικαρέας και Αβησσυνίας».

Για το βιβλίο, συνέστησε ο εισηγητής, να το αγοράσουν οι άνθρωποι, να το διαβάσουν και να το δωρίσουν γιατί πραγματεύεται ένα θέμα που κάποιοι αποφεύγουν σαν ο διάολος το λιβάνι…

Το κάθε ιστορικό βιβλίο και έρευνα-συνέχισε ο κύριος Τζωρτζόπουλος-είναι το αποτέλεσμα μετά από έρευνα και εκτιμήσεις που κάνει ο συγγραφέας και βγάζει τα συμπεράσματά του. Αλλά και ο αναγνώστης από την άλλη πρέπει να το ψάξει και την συνταύτιση του με το βιβλίο ή την διαφοροποίησή του πρέπει να την κάνει αχειραγώγητα.

Ταυτόχρονα ισχυρίζομαι ότι η καταγραφή, αποκάλυψη, ανάδειξη, προβολή και υπεράσπιση της ιστορικής αλήθειας, άρα και κάθε σχετικό βιβλίο δικαιώνεται όταν βοηθά και γίνεται εργαλείο για την γνώση του τότε και του μετά, του σήμερα και του αύριο.

Έτσι θα το προσεγγίσω, αξιοποιήσω και εργαλειοποιήσω. Δεν μου αρέσει βέβαια λόγω της μέρας αλλά δεν γίνεται αλλιώς, γι’ αυτό ούτε αφηγηματική αναφορά στα γεγονότα του Απρίλη του 44 θα κάνω, ούτε ονόματα ταγματασφαλιτών και συνεργατών σήμερα θα πω, άλλωστε ανάμεσά μας υπάρχουν πολλοί που καλά τα ξέρουν και ελπίζω θετικά να συνεισφέρουν.

Επέλεξα μάλλον να διαβάσω παρά ελεύθερα να μιλώ για νάμαι συνεπής στο χρονικό πλαίσιο.

Το βιβλίο πλούσιο σε υλικό και στοιχεία μιλά για Αθήνα και Πειραιά αλλά διαφωνώ με την άποψη και εκτίμηση αναγνωστών σε σχέση με την λαϊκή αντίδραση, αντίσταση, παθητική και μοιρολατρική στάση που διαχωρίζει σχεδόν το 41-42 με το 43-44.

Προσπερνώντας αλλά όχι αψηφώντας άποψη του Μανώλη Γκλέζου, ισχυρίζομαι ότι η άποψη που σχεδόν διαχωρίζει το 41-42 με το 43-44 παραγνωρίζει και υποτιμά ότι:

·       Η μαύρη καταχνιά και τριπλή φασιστική κατοχή βρήκε το λαό της Πατρίδας…

·       Το νικητή του Αλβανικού μετώπου προδομένο και παρατημένο να μετρά νεκρούς και σακατεμένους...

·       Κομμάτι από το αστικό πολιτικό κατεστημένο να βουτάει το χρυσό και να φεύγει για διακοπές στην Αίγυπτο…

·       Πληθωριστικό χρήμα, εκατομμύρια για ένα τσόφλι αυγό και σπίτια για ένα φλυτζάνι λάδι…

·       Τα κάρα να μη φτάνουν να κουβαλάνε τους νεκρούς της πείνας…

·       Καρτέλ μαυραγοριτών…

·       Άλλο κομμάτι από το αστικό πολιτικό σύστημα και εκκλησιαστική ιεραρχία φόρα παρτίδα να συνεργάζεται, να υπηρετεί και να απολαμβάνει αλλά και κυρίως αυτό.

·       Πρωτοπόρους λαϊκούς αγωνιστές, μέλη, στελέχη και ηγεσία του Κ.Κ.Ε. σε κάτεργα, Ακροναυπλίες, φυλακές, παρανομία και όσους είχαν στο χέρι να τους παραδίνουν στον κατακτητή…

·       Παράνομοι και φυλακισμένοι για πολλά χρόνια για να μην ξεχνάμε τα Βελιζενικά ιδιώνυμα, τη δικτατορία Μεταξά κ.λ.π.

 

Οι παράνομοι και δραπέτες Κομμουνιστές με πρώτο βήμα την Εθνική Αλληλεγγύη  σώσαν κόσμο και τους αγκάλιασε ο λαός.

Χωρίς αυτό το προσάναμμα του 41-42 δεν θάχαμε το μεγαλείο της ΕΑΜμικής Αντίστασης του 43-44, τους λαϊκούς αγώνες και το Δημοκρατικό Στρατό. (θυμίζω από τον ύμνο του ΕΑΜ το πρώτο στοιχείο: Το ΕΑΜ μας έσωσε από την πείνα).

Η οικονομική συνεργασία προϋπήρχε της κατοχής όπως και η ιδεολογική και πολιτική ταύτιση. (Μην ξεχνάμε: Έλληνες ενάντια στους Μπολσεβίκους).

Ο αντικομουνισμός ήταν ο ομφάλιος λώρος για κατοχικές κυβερνήσεις, Γερμανοτσολιάδες, ταγματασφαλίτες, χαφιέδες, κουκουλοφόρους, Χίτες, Ράλληδες, Μπουραντάδες κ.λ.π.

Και φυσικά ετυμολογικά ο όρος δωσίλογοι δεν υπάρχει για τις μέρες και τα έργα τους και σωστά το βιβλίο πέρα από το εξώφυλλο σαν συνεργάτες μέσα τους αναφέρει.

Και αυτό επίσης το γνώριζαν πολύ καλά και οι μαχητές της ΟΠΛΑ, που σώσαν πολλούς ξεπαστρέβωντας κάποιους από δαύτους, και ίσως είναι καιρός δίπλα στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ να προστεθεί η ΟΠΛΑ γιατί το αξίζει και της πρέπει.

Δεν θάταν καλύτερα π.χ. να μην της είχε διαφύγει από την ενέδρα ο Τολιόπουλος στην Αθήνα; Ο σφαγέας των 120, ο δολοφόνος της Δημάδη και άλλων, ο βασανιστής δεκάδων;

Οι πολιτικοί, οικονομικοί και ένοπλοι συνεργάτες δεν απολογήθηκαν, δεν δικάστηκαν, δεν πλήρωσαν. Αντίθετα Κυβέρνησαν.

Ξεπλύθηκαν και αξιοποιήθηκαν από το όντως δωσιλογικό πολιτικό σύστημα, αντάμα στήσαν τα Δεκεμβριανά, την Αμερικανό-Αγγλική επέμβαση και κατοχή, το πογκρόμ κατά των λυτρωτών της χώρας, τα μακρονήσια, τα εκτελεστικά αποσπάσματα, για τους ανώνυμους και επώνυμους Πλουμπίδηδες και Μπελογιάννηδες, το εθνικόφρων αφήγημα, τη βία τη νοθεία το παρακράτος, με φυσική παρουσία και αντικομουνιστική υστερία στελέχωσαν κρατικές και δημόσιες δομές, υπηρεσίες, υπουργεία, οργανισμούς, κατασταλτικούς μηχανισμούς καθολικά.

Ένα ένοχο πολιτικό σύστημα που πάσχιζε και πασχίζει ή να χαλκεύσει την ιστορία και την αλήθεια ή να την κρατά ενταφιασμένη.

Που θέλει και πασχίζει η πόλη να μην ξέρει, οι νέοι να αγνοούν ποιοί τους 60 της Γερμανικής απόφασης τους κάναν 120.

Ποιοι το χάραμα δολοφονούσαν και το βράδυ σταυροκοπιόταν στον επιτάφιο.

Ότι τους 120 τους εκτέλεσαν σαν κομμουνιστές οι ταγματασφαλίτες.

Τη ματωμένη γραμμή των αγωνιστών της λευτεριάς, που το αίμα της δεν έχει ξεραθεί ούτε και πρέπει να επιτραπεί αυτό.

Ποιοι και πως ξήλωσαν το Θανάση Κακογιάννη και το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης.

Το ξεβόλεμα μου όμως για το χαρακτηρισμό σαν δωσίλογοι των συνεργατών των κατακτητών τότε είναι γιατί δεν βρίσκω άλλη κατάλληλη λέξη γι’ αυτούς που στις μέρες μας κάνουν κουπε-πέ για τις Γερμανικές οφειλές, υπογράφουν μνημόνια, φτύνουν δημοψηφίσματα, αρπάζουν σπίτια του λαού, αφοπλίζουν τα νησιά για να δώσουν όπλα στους Ναζιστές ΑΖΟΦ, ταυτίζουν ΝΑΖΙ με κόκκινο στρατό, στηρίζουν γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις, σπέρνουν Αμερικανικές βάσεις, ξεπουλάν Δημόσιο πλούτο και υποδομές, έχουν κάνει την δήθεν φυλακή στούντιο για τις εκπομπές του Κασιδιάρη.

Και τέλος ο κύριος Τζωρτζόπουλος αναρωτήθηκε μήπως θα πρέπει να ξαναεκδοθεί το ημερολόγιο του 2017; Να γίνει πολυχρηστική αίθουσα Εθνικής Αντίστασης, συζητήσεων μελέτης και συλλογής ιστορικού υλικού;

Μήπως επίσης είναι καιρός για προγραμματισμό και οργάνωση ανοιχτών και συχνών συζητήσεων για να ξηλωθούν οι σοβάδες, ναα αποκαλυφτεί η πέτρα και το αρμολόϊ της ιστορίας της πόλης για να μην μπορούν ούτε καν να το σκεφθούν οι Μαγλίνηδες της παραχάραξης και του Γκεμπελισμού να ευνουχήσουν την αλήθεια.

Γιατί μόνο έτσι δεν θα ξανακουστεί κροτάλισμα την ώρα που χαράζει. 

Ευχαριστώ και καλή κουβέντα.

----------ο-----------

Αυτά είπε ο εισηγητής κύριος Τζωρτζόπουλος και την σκυτάλη πήρε ο συγγραφέας κύριος Μενέλαος Χαραλαμπίδης.

Μίλησε για το βιβλίο του και τι καινούργιο φέρνει αυτή η μελέτη.

 α) Η συνεργασία και όχι η Αντίσταση είναι ο παράγοντας που διασπά τη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας. Και αυτό διότι η συνεργασία εμφανίζεται αρκετούς μήνες νωρίτερα των πρώτων αντιστασιακών ενεργειών και τσακίζει το αίσθημα εθνικής ομοψυχίας που είχαν χτίσει οι μεγάλες νίκες του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο.

β) Η συνεργασία δεν αφορούσε μια πολύ μικρή μειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, όπως μας λέει το επίσημο αφήγημα για την περίοδο, αλλά ένα σημαντικό τμήμα της.

γ) Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής συγκροτήθηκε ένας ελληνικός στρατός κατοχής, ο οποίος υπάχθηκε διοικητικά και επιχειρησιακά στις διαταγές του εκάστοτε αντιστράτηγου των Ες-Ες, εξοπλίστηκε από τις γερμανικές αρχές κατοχής και πρωταγωνίστησε στις στρατιωτικού ή αστυνομικού τύπου επιχειρήσεις (μπλόκα, μάχες, έρευνες σε σπίτια, συλλήψεις κ.α.) από κοινού με τις γερμανικές δυνάμεις ασφαλείας ή και μόνος του σε αρκετές περιπτώσεις.

δ) Ο αντικομουνισμός αποτέλεσε το βασικό πεδίο συνεργασίας εξασφαλίζοντας τη συνέχεια του ελληνικού κράτους με το πέρασμα από τον μεσοπολεμικό, στον κατοχικό και τελικά στον μεταπολεμικό αντικομουνισμό.

ε) Οι μακροχρόνιες συνέπειες της συνεργασίας. Τα οφέλη όσων συνεργάστηκαν. Οι ενσωμάτωση μεγάλου τμήματος όσων συνεργάστηκαν στο μεταπολεμικό κράτος των εθνικοφρόνων, επέτρεψε σε αυτούς τους ανθρώπους να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής πολιτικής και οικονομικής ζωής. Κάποιοι από αυτούς που διατήρησαν ή και επέκτειναν τις επιχειρήσεις τους στα χρόνια της Κατοχής, ανέλαβαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας μετά τη λήξη του πολέμου. Πολλές οικογένειες απέκτησαν οικονομική και πολιτική ισχύ πλουτίζοντας στα χρόνια της Κατοχής, μέσα από τη συνεργασία με τον κατακτητή, την εμπλοκή στη μαύρη αγορά και την απόκτηση μεγάλου αριθμού ακινήτων.

Το κόστος. Μόνο στην Αττική, περίπου 3.200 έχασαν τη ζωή τους από τις δυνάμεις κατοχής και του Έλληνες συνεργάτες τους. Περισσότεροι από τους μισούς, τουλάχιστον 1.685, υπήρξαν θύματα των ελληνικών δυνάμεων ασφαλείας. Στους παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς της πείνας, τους δεκάδες χιλιάδες που βασανίστηκαν και κλείστηκαν σε φυλακές, τους δεκάδες χιλιάδες που στάλθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης και εργασίας, τις δεκάδες χιλιάδες οικογένειες που ξεπούλησαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, τους αναρίθμητους ανθρώπους που έζησαν τον τρόμο της βίας των συνεργατών του κατακτητή. Η συνεργασία δημιούργησε ένα συλλογικό τραύμα το οποίο ποτέ δεν επουλώθηκε γιατί το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος δεν απέδωσε δικαιοσύνη.

στ) Η επιμονή του συλλογικού τραύματος που προκάλεσε η συνεργασία, παρά την επίσημη πολιτική αποσιώπησης και λήθης που ακολουθεί το ελληνικό κράτος εδώ και 80 χρόνια. Το κύριο στοιχείο που διατηρεί ζωντανή τη μνήμη της συνεργασίας 80 ολόκληρα χρόνια μετά, είναι αυτό της αδικίας. Ενώ ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας υπέφερε από τις συνέπειες της δράσης όσων συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, αυτό το τεράστιο έγκλημα δεν τιμωρήθηκε από το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος. Η αδικία διατηρούσε πάντα νωπό το τραύμα αυτό για όσους και όσες το έζησαν.

Είναι σημαντικό να μην προσεγγίσουμε την συνεργασία ως μια κατάσταση, που επιβλήθηκε από τις αρχές κατοχής, αλλά ως μια διαδικασία η οποία συγκρότησε σταδιακά το κατάλληλο περιβάλλον για την ανάπτυξη όλο και πιο στενών σχέσεων συνεργασίας, με την πρωτοβουλία των κινήσεων προσέγγισης να προέρχεται και από τις δύο πλευρές. Ήταν τα κοινά πολιτικά συμφέροντα των δύο πλευρών, τα οποία σταδιακά διαμόρφωσαν την ατζέντα της συνεργασίας.

Μετά την κατοχή. Η συρρίκνωση του φαινομένου της συνεργασίας

Κεντρικό ρόλο στην ατιμωρησία των συνεργατών διαδραμάτισε η ελληνική δικαστική εξουσία. Οι δίκες όσων κατηγορήθηκαν ως συνεργάτες του κατακτητή, πραγματοποιήθηκαν αμέσως μετά τη λήξη των Δεκεμβριανών και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, την περίοδο δηλαδή που το ελληνικό κράτος έχτιζε το τείχος της εθνικοφροσύνης, αποκλείοντας τους κομμουνιστές και γενικά τους υποστηρικτές του ΕΑΜ από το «υγιές εθνικό σώμα». Σε αυτή τη νέα κοινωνία των εθνικοφρόνων, όσοι πολέμησαν τον κομμουνισμό, ανεξάρτητα από το εάν το έπραξαν συνεργαζόμενοι με τον κατακτητή, αποτελούσαν ανθρώπους εμπιστοσύνης, ανθρώπους που είχαν καταθέσει ήδη τα αντικομουνιστικά τους διαπιστευτήρια. Κράτος και δικαστές επέλεξαν να δουν το αντικομουνιστικό σκέλος της δράσης των κατηγορούμενων στα μεταπολεμικά ειδικά δικαστήρια και όχι αυτό της συνεργασίας τους με τις αρχές κατοχής.

Ο πολιτικά κατευθυνόμενος τρόπος με τον οποίο απονεμήθηκε η δικαιοσύνη, οδήγησε στο παράδοξο αποτέλεσμα, να καταγραφούν χιλιάδες εγκλήματα στα πρακτικά και τις αποφάσεις των δικαστηρίων για τα οποία η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που κατηγορήθηκαν, αθωώθηκε. Για περίπου πέντε χρόνια, από το 1945 έως το 1949, περιγράφονταν στις αίθουσες των ειδικών δικαστηρίων εγκλήματα, τα οποία τελικά έμειναν χωρίς ενόχους.

 

Αυτό το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην κατοχική πραγματικότητα και τη διαχείρισή της από το ελληνικό μεταπολεμικό κράτος, προκάλεσε ένα συλλογικό τραύμα. Ένα τραύμα τόσο βαθύ και μεγάλο, όσο βαριά και μακρόχρονη ήταν η σιωπή που το σκέπασε.

-----------ο----------

Μετά τον συγγραφέα ακολούθησαν διάφορες ερωτήσεις από το κοινό. Όλες απαντήθηκαν από τον ίδιο τον συγγραφέα τον συντονιστή και από τον εισηγητή κύριο Τζωρτζόπουλο.

Κάποιοι από το ακροατήριο συγχρόνως με την ερώτησή τους έκαναν και την δική τους τοποθέτηση στα όσα άκουσαν από τους εισηγητές ή πρόσθεσαν κάποια ιστορικά γεγονότα από την κατοχική περίοδο και ειδικά από το τραγικό γεγονός της απάνθρωπης εκτέλεσης 120 αθώων ανθρώπων πριν ακριβώς 80 χρόνια.

 Εδώ θα προσθέσω τις σύντομες τοποθετήσεις δυο πολύ γνωστών ανθρώπων της κοινωνίας του Αγρινίου. Του Δημοσιογράφου κυρίου Λευτέρη Τυλιγάδα και της Ιστορικού κυρίας Ανθής  Παπαθανασίου.

Ομιλία/τοποθέτηση του κυρίου Τυλιγάδα για τους δωσίλογους της κατοχής και την μαύρη Μεγάλη Παρασκευή στις 14 Απρίλη του 1944.

«Στην πόλη του Αγρινίου τα γεγονότα της εκτέλεσης των 120 δεν κουβεντιάζονταν…Ήταν τελείως στο σκοτάδι. Ακόμα και η εκτέλεση. Κανείς δεν έλεγε τίποτα και μόνο κάποιοι οι οποίοι είχαν βαθιά στην ψυχή τους την γνώση και την φλόγα να ξέρουν μιλούσαν και μάλιστα στα κρυφά γι’ αυτό. Γιατί φοβούνταν να θεωρηθούν κομμουνιστές από την μια στιγμή στην άλλη. Αυτό κράτησε για πάρα πολλά χρόνια. Ακόμα και τώρα δεν μιλάμε όπως πρέπει να μιλήσουμε για την περίοδο εκείνη. Για την περίοδο της λειτουργίας και……των ταγμάτων ασφαλείας στην πόλη. Και για τους συνεργάτες τους, γιατί δεν ήταν μόνο το τάγμα ασφαλείας συνεργάτης τους, ήταν και Αγρινιώτες, επιφανείς μάλιστα εκείνης της κοινωνίας.

Ξέρετε συνήθως έχουμε την αίσθηση ότι η ευθύνη είναι οικογενειακή γι’ αυτό δεν λέμε ονόματα. Εάν έρθει κάποιος και πει ο Τυλιγάδας είναι δωσίλογος, αυτόματα θεωρείται ότι εγώ που είμαι εγγόνι του Τυλιγάδα που ήταν δωσίλογος, φέρω ευθύνη γι’ αυτόν. Με αποτέλεσμα να μην μιλάει η ιστορία με ονόματα και γεγονότα, όπως πολύ σωστά είπατε (απευθύνεται στον συγγραφέα), γιατί το τεκμήριο της ιστορίας είναι τα ονόματα και τα γεγονότα και οι χρονολογίες. Αν αυτά απαλειφθούν τότε δεν υπάρχει ιστορία. Είναι σαν να ζήσαμε ένα παραμυθάκι. ‘Εχω μπροστά μου ένα βιβλίο. Όλες αυτές τις εβδομάδες που προηγήθηκαν στο διαδίκτυο, μέχρι τώρα, μάλιστα την τελευταία εβδομάδα, ένας δημοσιογράφος της πόλης έντρομος μόλις είδε ότι θα παρουσιάσουμε  το βιβλίο, μας πήρε τηλέφωνο και είπε «θα πείτε ονόματα;».

Έντρομος, θα πείτε ονόματα;  Γιατί ακόμα αυτό που τρομάζει την κοινωνία μας είναι να μην πούμε ονόματα, να τα πούμε περιφραστικά τα πράγματα, να τα στρογγυλέψουμε. Να μην έχουμε οξείες γωνίες. Και μετά από 80 χρόνια μπορούν τα πράγματα ακόμα να έχουν οξείες γωνίες. Αν δεν καθίσουμε κάτω να δούμε με τα τεκμήριά της την ιστορία, όπως είπαμε προηγουμένως, τότε η ιστορία θα είναι παραμύθι.

Όταν ξεκίνησα να γράφω το 2016 το ημερολόγιο του «Ανυπότακτου», έμεινα έκπληκτος για το πόσα πράγματα έχουν δημοσιευτεί και οι περισσότεροι δεν ξέρουμε τίποτα. Μεγάλη απόδειξη το 2018 μαζί με τον Στέλιο τον Μερμίγκη μετέχοντας στο δρώμενο αυτό που είχε γίνει, ήρθε και μου είπε λίγο πριν ξεκινήσει το πρόγραμμα, κάποιοι μας είπαν ότι τους 120 τους σκότωσαν οι Γερμανοί. Προσέξτε, άνθρωποι οι οποίοι πήγαν να τιμήσουν την θυσία. Αυτούς τους ανθρώπους τι τους παραπληροφόρησε. Όχι γιατί επίτηδες γινόταν αυτό αλλά γιατί ποτέ δεν έχουμε εντρυφήσει στις πηγές, γιατί ποτέ δεν έχουμε διαβάσει την ιστορία έτσι όπως οφείλουμε να την διαβάσουμε, με τεκμήρια.  ‘Εχω μπροστά μου ένα βιβλίο λοιπόν μιας και μιλάμε για δωσίλογους, και μιας και το μεγάλο πρόβλημα ήταν αν πούμε ονόματα, το οποίο γράφει τα ονόματα των τότε συνεργατών. Δεν θα πω περισσότερα γι’ αυτό το βιβλίο, σεβόμενος πάρα πολλά πράγματα. Θα διαβάσω όμως τα ονόματα.

Ο κύριος Τυλιγάδας διάβασε μία παράγραφο από το βιβλίο που ξεκινούσε  με ονόματα συνεργατών των Γερμανών. Διάβασε περίπου 15 και πρόσθεσε «και άλλοι».

Όπως βλέπετε, συνέχισε, σε αυτή την καταγραφή όλα τα ονόματα εκτός από ένα, έχουν και μικρό όνομα και επίθετο.

Αυτό καταδεικνύει για μένα ότι η ευθύνη δεν είναι οικογενειακή, δεν είναι συλλογική, δεν φταίνε όλοι οι «Τυλιγαδαίοι» που κάποιος Τυλιγάδας ήταν συνεργάτης. Πρέπει κάποια στιγμή να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Θα έχουμε κάνει σημαντική δουλειά και για την ιστορία την δικιά μας αλλά και για την κοινωνική ιστορία που θα αφήσουμε για τους επόμενους. Έχουν περάσει 80 χρόνια, πότε  πρέπει να το κάνουμε; Στα 100 χρόνια; Στα 200 χρόνια; Στα 500; Κάτι πρέπει να γίνει. Κάποια στιγμή πρέπει να πούμε ονόματα. Και ξέρετε γιατί πρέπει να το κάνουμε αυτό; Γιατί τους ήρωες τους αποκαλούμε με το όνομά τους; Γιατί λέμε ο Σούλος, ο Σαλάκος και άλλοι. Αυτοί όμως χάσανε την ζωή τους γιατί κάποιοι άλλοι με όνομα και επίθετο, κάνανε μια συγκεκριμένη δουλειά.

Ο κύριος Τυλιγάδας πρόσθεσε ακόμα ότι στον διαχωρισμό των κρατουμένων στην φυλακή, μέσα σε ένα σταματημένο φορτηγό ήταν ο οδηγός και ένας κουκουλοφόρος. Οι κρατούμενοι περνούσαν μπροστά από το φορτηγό και αν άναβε ο οδηγός το αριστερό φλας, τον κρατούμενο τον πήγαιναν στην Αγία Τριάδα για εκτέλεση. Αν άναβε το δεξιό τον άφηναν ελεύθερο.

Μίλησε ακόμα και για την σύγχυση που υπάρχει σχετικά με τα ονόματα των εκτελεσμένων. Και συνέστησε ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή και σωστή τεκμηρίωση για να μην χαραχθούν στο σχεδιαζόμενο νέο μνημείο των 120 στην Αγία Τριάδα λάθος ονόματα.

Θα πρέπει-τόνισε-η Δημοτική Αρχή τον κατάλογο που έχει με τα ονόματα να τον δώσει στην δημοσιότητα πριν γραφτούν στο μνημείο.  

Σε αυτό το σημείο παρενέβη ο συγγραφέας και είπε ότι το σωστό είναι να αναθέσει η Δημοτική Αρχή σε κάποιο Πανεπιστήμιο, υπάρχουν σήμερα όλα τα μέσα για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση αυτών των 120 ανθρώπων.  Ανέφερε σαν παράδειγμα ότι στην Καισαριανή που έγινε η εκτέλεση των 200 την πρωτομαγιά του 1944, υπάρχουν αμφιβολίες για τα ονόματα.   

 ----------ο---------

Ομιλία/τοποθέτηση της κυρίας Ανθής Παπαθανασίου (Ιστορικός) :

«Λένε ότι διαλύεις έναν λαό αφαιρώντας τη μνήμη του. Το λέω αυτό, γιατί υπήρξε περίοδος που τα γεγονότα αυτά που αναγνωρίζουμε, τιμούμε και μας ορίζουν σήμερα, παραδόθηκαν στη σιωπή. Ένας αδελφοκτόνος πόλεμος, ο Εμφύλιος, που ακολούθησε και η προδοσία της πατρίδας απ’ αυτούς  που τον υποκίνησαν, το κατασκευασμένο πεδίο αντιπαλότητας που επεβλήθη στους Έλληνες  και τους χώρισε,  μας απομάκρυναν για αρκετά χρόνια, από τις σπουδαίες εκείνες μνήμες.

Πέρασαν χρόνια απόλυτης σιωπής, που κλείνουν τον ομαδικό θάνατο της μνήμης ανθρώπων,  ανάμεσα στο φόβο και τον πόνο. Για όλους αυτούς που γνώρισαν το κακό, εκείνα τα χρόνια που ακολούθησαν, θα έκλωθαν στα τυφλά μια αναπάντεχη πλοκή, που θα γινόταν το νήμα της μοίρας τους. Μιας μοίρας, σαν απώλεια της Προμηθεϊκής ψυχής τους κι αυτό, σαν προαπαιτούμενο για τη συντήρησή τους, σ’ εκείνη την  πραγματικότητα της αναγκαστικής σιωπής.

Ίσως για να μην καταγγελθεί και να ξεχαστεί  ότι ο  συνεργάτης των Γερμανών, ταγματασφαλίτης δήμιος,  Γεώργιος Τολιόπουλος, όπως και οι άλλοι υπάνθρωποι σαν κι αυτόν, πήρε και προαγωγή το 1949 και συνέχισε την επαγγελματική του πορεία στον Ελληνικό στρατό, ενώ ουδέποτε εκλήθη να καταθέσει για τα εγκλήματά του...

ΔΗΛΑΔΗ, την ίδια στιγμή που με το τέλος του πολέμου στη Νορβηγία εκτελούσαν τον στρατιωτικό και υπουργό  Βίντκουν Κουίσλιγκ για εθνική προδοσία και σύμπραξη με τους ναζί σε βάρος του λαού της Νορβηγίας, ενώ το όνομά του παγκόσμια έγινε συνώνυμο του προδότη, και την ίδια εποχή που στη Γαλλία κατεδίκαζαν σε θάνατο για εθνική προδοσία το στρατηγό Φίλιππο Πεταίν, ήρωα του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου στη μάχη του Βερντέν  κατά των Γερμανών, αλλά συνεργάτη τους στο Δεύτερο Παγκόσμιο, με ρόλο στη  φασιστική και ντροπιαστική για τη Γαλλία, κυβέρνηση του Βισύ και άπειρα τέτοια παραδείγματα στην Ευρώπη, στην πατρίδα μας μοιράζονταν θέσεις και αξιώματα σε προδότες...

Μέρα μνήμης σήμερα, κι ας μην ξεχνούμε αυτό που ένας Γερμανός εγκληματίας πολέμου, είπε στη Δίκη της Νυρεμβέργης: «Δεν αρκεί να τα φορτώνετε όλα σ’ εμάς τους Γερμανούς, γιατί εμείς δεν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε την Ευρώπη χωρίς την πολύτιμη βοήθεια των εγχώριων συνεργατών μας»...

Χρειαζόμαστε επομένως, μία πιο στέρεα βάση της ιστορίας. Μία επαναπροσέγγιση των ιστορικών συμβάντων».

Η κυρία Παπαθανασίου αναφέρθηκε και στον σημαντικό ρόλο των πανεπιστημίων της χώρας μας, που μέσα από ερευνητικά προγράμματα ανέδειξαν την προφορική μαρτυρία και τη βιωμένη εμπειρία σαν σημαντικό παράγοντα στην οργάνωση της εικόνας, των γεγονότων και της αλήθειας εκείνης της περιόδου.

Και πρόσθεσε για την καταγραφή  των συμβάντων της εκτέλεσης των 120 που περιλαμβάνει το εξαιρετικό και χρήσιμο ιστορικό βιβλίο της κυρίας Τριανταφύλλου για την Κατίνα Χατζάρα.

 Σημείωση του γράφοντος. 

Βγήκε από το τυπογραφείο αυτές τις μέρες η τελευταία ποιητική συλλογή του Κωστή Τσιάκαλου με τίτλο «Άσμα Θρηνητικό για τους 120 Μάρτυρες του Αγρινίου».

Στην εκδήλωση του Δήμου στο μνημείο της Αγίας Τριάδας για τους 120 την Μεγάλη Παρασκευή, ο ποιητής θα μοιράσει 120 βιβλία του στους παραβρισκόμενους εκεί.

Το βιβλίο κοσμείται  από  πίνακες γνωστών Αγρινιωτών εικαστικών.

Α.Κ.Κ.

 

Α.Κ.Κ.