Το βιβλίο «Γαβαλού Μακρυνείας-ο τόπος μας», παρουσιάστηκε στην Γαβαλού.
Το βιβλίο «Γαβαλού Μακρυνείας-ο τόπος μας», παρουσιάστηκε στην Γαβαλού.
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Το τελευταίο βιβλίο του ιστορικού συγγραφέα της Μακρυνείας Δημήτρη Β. Αλεξανδρή παρουσιάστηκε την Παρασκευή 8 Σεπτέμβρη στο Δημοτικό Σχολείο της Γαβαλούς.
Και αυτή ήταν η πιο ταιριαστή ημερομηνία καθώς, όπως κάθε χρόνο, είναι το αποκορύφωμα των εορταστικών εκδηλώσεων στην Μονή Κατερινούς, για την Προστάτιδα της περιοχής Θεοτόκο και το πατροπαράδοτο γνωστό σε όλη την Ρούμελη παζάρι της Γαβαλούς.
Αυτές τις εορταστικές ημέρες χιλιάδες επισκεπτών συρρέουν για προσκύνημα στο ξακουστό μοναστήρι.
Την Παρασκευή το βράδυ διακόσια άτομα οι περισσότεροι Γαβαλιώτες πήγαν στην βιβλιοπαρουσίαση που έγινε στο ευρύχωρο χώρο του Δημοτικού σχολείου.
Σ’ αυτήν την εκδήλωση που οργανώθηκε από την τοπική κοινότητα και τον πρόεδρό της κ. Ανδρέα Γούλα και τον Προοδευτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Αρχαιοφίλων Γαβαλούς (Π.Ε.Σ.Α.Γ.) παρουσιάστηκε το νέο βιβλίο του καθιερωμένου πλέον Δημήτρη Αλεξανδρή σαν ιστορικό συγγραφέα της Μακρυνείας. Μετά την πληθώρα εκδοθέντων βιβλίων του, δύο μάλιστα από αυτά δίτομα, έχει καλυφθεί η μακραίωνη ιστορία της περιοχής. Και έχουν μπει τα θεμέλια για επί μέρους ιστορικές αναζητήσεις. Και αυτές θα είναι πολλές. Καθότι ακόμα δεν έχει ανασκαφτεί η ευρύτερη περιοχή της Μακρυνείας. Τα πλούσια και σπάνια ευρήματα του αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού είναι τα περισσότερα από τυχαίες ανακαλύψεις. Το θαύμα κάποια στιγμή στο μέλλον θα συμβεί όταν γίνει συστηματική ανασκαφή. Στο κέντρο της Γαβαλούς είναι το Ασκληπιείο. Και φυσικά όταν ήταν στην ακμή του στην αρχαιότητα δεν ήταν το μοναδικό κτηριακό συγκρότημα στην μέση του πουθενά. Ας φανταστούμε τι άλλα κτήρια θα ήταν γύρω του, παλάτια, θέατρα, ναοί και νεκροταφεία.
Ο συγγραφέας από μαθητής συμμετείχε σε αρχαιολογικές ανασκαφές στο Λιθοβούνι και αλλού. Από τότε «ξέρει» ότι υπάρχει μπόλικο «υλικό» στην περιοχή. Οι περισσότερες χώρες στον κόσμο δεν έχουν τίποτα ανάλογο. Αν θα είχαν είναι σίγουρο ότι θα το αξιοποιούσαν πολύ καλύτερα από μας…
Τις γνώσεις από τις εμπειρίες του και τα διασταυρωμένα στοιχεία που συνέλεξε από τις πολύχρονες έρευνές του τις έκανε βιβλία. Που μας προσφέρουν τις γνώσεις «στο πιάτο». Σε όποια σελίδα κι αν ανοίξουμε τα βιβλία του το πρώτο που έρχεται στον νου μας είναι το πως τα βρήκε, πως τα συνέλεξε όλα αυτά τα ξεχασμένα στον χρόνο ιστορικά ψήγματα και τα συνέδεσε μεταξύ τους. Πόσες χιλιάδες ώρες από την ζωή του δαπάνησε σκαλίζοντας «παλιά χαρτιά», φωτογραφίες και βιβλία για να αντλήσει τις γνώσεις και να τις μεταφέρει στο χαρτί.
Όσοι άνθρωποι παραβρέθηκαν στην βιβλιοπαρουσίαση ήταν άνθρωποι που αγαπούν την ιστορία του χωριού τους, της περιοχής τους, αλλά και πολύ περισσότερα. Είναι άνθρωποι που αγαπούν τον πολιτισμό και την ιστορία. Πήγαν εκεί, παρακολούθησαν τους ομιλητές, μίλησαν με τον συγγραφέα και έφυγαν κρατώντας ένα σπάνιο ιστορικό απόκτημα. Η Γαβαλού από τώρα και μετά έχει το δικό της «βιογραφικό». ‘Ένα βιβλίο που η κοινότητα θα το προσφέρει σε επισκέπτες που θα έρχονται στον όμορφο αυτόν τόπο. Δεν υπάρχουν πολλά χωριά με καταγραμμένη-χωρίς αμφιβολίες-την ιστορία τους. Η Γαβαλού πλέον είναι από τα λίγα αυτά χωριά στην περιοχή, στον νομό μας αλλά και πανελλαδικά.
Επιστήμονες και άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο κ. Γιάννης Νεραντζής Δρ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, η κα. Μαρία Γκουβέλου-Κοντοπάνου εκπαιδευτικός, ο κ. Βασίλης Πατρώνης καθηγητής στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, ο κ. Χρήστος Κυριαζής εκπαιδευτικός, η κα. Αθανασία Φλώρου εκπαιδευτικός Διευθύντρια του Νηπιαγωγείου Γαβαλούς και η κα. Βάσω Κουνέλη Πρόεδρος του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του Δημοτικού Σχολείου Γαβαλούς, μελέτησαν το βιβλίο και συνέταξαν τις εισηγήσεις τους γι’ αυτό.
Στην εκδήλωση για το βιβλίο παραβρέθηκαν ο Μακρύνειος στην καταγωγή Δήμαρχος Αγρινίου κ. Γεώργιος Παπαναστασίου, ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Αστυνομίας Αιτωλίας κ. Απόστολος Καπνιάρης, η Περιφερειακή Σύμβουλος κα. Αμαλία Βούλγαρη, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κα. Μαρία Παπαγεωργίου, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι κ. Δημήτριος Ζώης, κ. Γιάννης Βασιλείου και κ. Βασίλης Καρακώστας (πρώην Δήμαρχος Μακρυνείας). Ο πρόεδρος του συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας κ. Άρης Σουφλής, ο πρόεδρος συλλόγου Τριχωνίου κ. Δημήτριος Γούλας, ο εκπρόσωπος συλλόγου Καψοράχης κ. Κώστας Κουμπουλής, ο πρόεδρος του ποδοσφαιρικού συλλόγου «Κεραυνού» Γαβαλούς κ. Δημήτριος Καζανάς, οι πρόεδροι των κοινοτήτων Λιθοβουνίου κ. Κώστας Αλεξανδρής, Αγίου Ανδρέα κ. Ευστάθιος Λαγός, ο Διευθυντής του Γυμνασίου Γαβαλούς κ. Βασίλης Δανιάς, ο πρώην Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου κ. Αιμίλιος Θεοδωρόπουλος, η πρόεδρος του συλλόγου Γυναικών «Παναγία η Κατερινιώτησα» κα. Βούλα Αρτίκου-Γουργολίτσα, η συγγραφέας κα. Ειρήνη Τριανταφύλλου, πολλοί υποψήφιοι για τις προσεχείς σε ένα μήνα Δημοτικές εκλογές, πολλοί εκπαιδευτικοί, κάτοικοι της Γαβαλούς-Μακρυνείας και Αγρινίου.
Ξεκινάει το βιβλίο από το Αρχαίο Τριχόνειο που ήταν μια απ’ τις σημαντικότερες πόλεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας, με ιδιαίτερη αναφορά στην πληθώρα των αρχαιολογικών ευρημάτων που ανέδειξαν οι ανασκαφές και κοσμούν τα Αρχαιολογικά Μουσεία των Αθηνών, του Θέρμου και το Ξενοκράτειο στο Μεσολόγγι.
Περιγράφει την Ρωμαϊκή, την Βυζαντινή, και την εποχή του Κάρολου Τόκκου κατά τον 14ο αιώνα. Συνεχίζει με την εποχή της Τουρκοκρατίας, την οικονομική/φορολογική κατάσταση των οικισμών όπως αναφέρεται στα Οθωμανικά Αρχεία και συνεχίζει με τους αγώνες των κλεφτών του Ζυγού και ιδιαίτερα με τον καπετάνιο του Δημήτρη Μακρή. Το βιβλίο περιέχει εκτενή κατάλογο των Γαβαλιωτών αγωνιστών στην επανάσταση του 1821. Περιγράφει τις διακυμάνσεις του Χριστιανικού πληθυσμού, τις εκκλησίες και τα μοναστήρια του Ζυγού. Ο συγγραφέας καταγράφει την κοινωνική και πολιτική ζωή τους τελευταίους αιώνες στην περιοχή. Και στο τέλος του βιβλίου καταγράφει άτομα που με καταγωγή από την Γαβαλού έχουν διαπρέψει στην ζωή τους και την προσφορά τους στον τόπο τους.
Η συντονίστρια κάλεσε στο βήμα τον Δήμαρχο Αγρινίου κ. Γεώργιο Παπαναστασίου ο οποίος απηύθυνε χαιρετισμό για το βιβλίο. Αναφέρθηκε στον πολυγραφότατο συγγραφέα του, στον πρόεδρο του χωριού και στους κατοίκους του. Ευχήθηκε να είναι καλοτάξιδο το ιστορικό βιβλίο, πολύτιμο απόκτημα κάθε Γαβαλιώτικου σπιτιού και συνεχάρη τον κύριο Αλεξανδρή.
Τον επόμενο χαιρετισμό απηύθυνε ο Αστυνομικός Διοικητής Αιτωλίας κ. Απόστολος Καπνιάρης.
Μίλησε για την ιδιαίτερη χαρά και τιμή του, που ο συνάδελφός του και συγγραφέας του βιβλίου Δημήτρης Αλεξανδρής τον προσκάλεσε στην βιβλιοπαρουσίαση για να το προλογίσει. Μεταξύ άλλων είπε και τα παρακάτω:
«Ειλικρινά νοιώθω μεγάλη συγκίνηση διότι ο αγαπητός φίλος-συγγραφέας Δημήτρης Αλεξανδρής, εκπαιδευτής μου στη Σχολή Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, εν έτη 1995-1999, τότε που εγώ νεαρός ξεκινούσα αυτή την σταδιοδρομία, φρόντισε μέσα από τον ρόλο του, να μας μεταλαμπαδεύσει το αστυνομικό γίγνεσθαι, εφοδιάζοντάς μας κυρίως με υπομονή και επιμονή, με ζήλο επαγγελματικής αναζήτησης και τελειοποίησης, ώστε εξερχόμενοι της Σχολής να σταθούμε αντάξιοι των παντοειδών προκλήσεων και απαιτήσεων στο αστυνομικό λειτούργημα, με υψηλό φρόνημα και ψυχικό σθένος χωρίς ιατρικά βοηθήματα.
Αξιέπαινη η προσωπική του προσπάθεια, ο χρόνος που αφιέρωσε, η έρευνα που έκανε, η αξιολόγηση του υλικού, η συγκρότηση, η συγγραφή και εν τέλει η έκδοση του συγγράμματος αυτού «Γαβαλού Μακρυνείας-ο τόπος μας», και άλλων βιβλίων που αφορούν την ιστορία της περιοχής. Ξέρετε οι εκδοτικοί οίκοι, στο βωμό του κέρδους πολύ δύσκολα θα αναλάμβαναν την έκδοση του πονήματος αυτού. Έτσι όμως οι προσπάθειες πνίγονται και η γνώση αποσιωπείται και χάνεται. Αυτό ακριβώς κάνει την διαφορά, ότι εμείς έχουμε το βιβλίο του Δημήτρη «Γαβαλού Μακρυνείας-ο τόπος μας», το βιβλίο για τον τόπο μας τον δικό μας τόπο. Από καρδιάς λοιπόν εύχομαι το βιβλίο αυτό να είναι καλοτάξιδο και να γνωρίσει επιτυχία». Κατέληξε με τα λόγια: «Δημήτρη μου, φίλε και συνάδελφε πολυγραφότατε, επιμελητή και συγγραφέα συγχαρητήρια και καλή επιτυχία!».
Μετά τους χαιρετισμούς ακολούθησαν οι ομιλίες των εισηγητών. (Οι πλήρεις εισηγήσεις τους ακολουθούν στο τέλος του κειμένου). Την εισήγηση του κυρίου Βασιλείου Πατρώνη την ανέγνωσε η κυρία Βάσω Κουνέλη καθώς ο ίδιος δεν μπόρεσε να παραβρεθεί λόγω απρογραμμάτιστου συμβάντος.
Ο Πρόεδρος της κοινότητας Γαβαλούς έκλεισε την εκδήλωση ευχαριστώντας όλους όσους συνέβαλαν στην έκδοση του βιβλίου, στην παρουσίασή του, τους εισηγητές, τον συγγραφέα που εργαζόμενος ασταμάτητα τον τελευταίο χρόνο κατάφερε και παρέδωσε εγκαίρως για εκτύπωση τα κείμενά του. Ευχαρίστησε όλους όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση και τόνισε την σημασία της ανάγνωσης του βιβλίου από κάθε Γαβαλιώτη. Υπενθύμισε ότι τα έσοδα από τις πωλήσεις μπαίνουν στο ταμείο της κοινότητας, μένουν στο χωριό και επενδύονται σε έργα για τον τόπο.
Ο Δήμαρχος Αγρινίου κ. Γεώργιος Παπαναστασίου επέδωσε τιμητική πλακέτα στον συγγραφέα κύριο Αλεξανδρή εκ μέρους της Κοινότητας Γαβαλούς και του προέδρου της κυρίου Ανδρέα Γούλα.
Με το πέρας της εκδήλωσης εθελόντριες κυρίες του Πολιτιστικού συλλόγου πρόσφεραν στους καλεσμένους ποικιλία χειροποίητων ντόπιων γλυκών, κρύα νερά και αναψυκτικά.
Στην εξέδρα των ομιλητών-ακουμπιστήρι για την υπογραφή των βιβλίων από τον συγγραφέα-σχηματίστηκε την επόμενη μισή ώρα ουρά από όσους το προμηθεύτηκαν από τις ευγενικές κυρίες στην είσοδο.
Ακόμα και οι τελευταίοι που βγήκαν από την αίθουσα με το βιβλίο στα χέρια, βρήκαν από όλα τα κεράσματα! Πράγμα που δεν πολύ-συμβαίνει και οι τελευταίοι μένουν «παραπονεμένοι» χάνοντας τις νόστιμες ραβανές!
Ο πρόεδρος Ανδρέας Γούλας πρόσφερε δείπνο σε τοπικό κατάστημα εστίασης στον συγγραφέα και εισηγητές καθώς και σε όσους συμβάλανε στην πραγματοποίηση της ιστορικής για τον τόπο έκδοσης του βιβλίου.
Α.Κ.Κ.
Ακολουθούν τα κείμενα των εισηγήσεων για όσους δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην όμορφη αυτή εκδήλωση.
1. Γαβαλού στη μακρά διάρκεια τού Ιστορικού Χρόνου
Βιβλιοκρισία – Παρουσίαση υπό τού δρ. Ιωάννου Γ. Νεραντζή
τής Χρονογραφίας τού Δημητρίου Αλεξανδρή, Γαβαλού Μακρυνείας, ο τόπος μας
{ Γαβαλού, Μακρυνείας, 08.09.2023 }
Η επιστημονική διάσταση του συγγραφικού έργου του Δημήτρη Αλεξανδρή, πολύτομον και πολύτιμον, με τελευταίον συγγραφέν βιβλίον του το ανά χείρας, ‘‘ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’, τον κατατάσσει εις την χορείαν των ‘‘χρονογράφων’’-ιστοριογράφων, των οποίων την ιστοριογραφία την αναγνωρίζουμε με τον βιβλικόν τίτλον, ΧΡΟΝΙΚΟΝ.
Εκτός του κύκλου των ιστορικών, και οι της Ιστορίας σχόντες μάθησιν γιγνώσκουν έννοιες ως χρονογραφία, χρονικόν, χρονογράφος.
Εμμένω, ενδεικτικώς σε ένα: ‘‘Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι’’, τιτλοφορεί το τετράτομον σύγγραμμά του ο καθηγητής, Απόστολος-Δημήτριος Καρπόζηλος: ο συγγραφέας, συν τοις άλλοις, πραγματεύεται και το έργον των μεγάλων ιστορικών της Αλώσεως, {ο Δούκας, ο Κριτόβουλος, ο Χαλκοκονδύλης}.
Εξάπαντος, το βιβλίο αυτό του Δημήτρη Αλεξανδρή, επαξίως κατατάσσεται στις Χρονογραφίες και στα μείζονα Χρονικά, όπως το ‘’Χρονικόν της αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως’’, του Σφραντζή ή Φραντζή, το ‘‘Χρονικόν του Μορέως’’, ασφαλώς και το δικό μας, στην Αιτωλία & Ακαρνανία αναφερόμενον, ‘‘Χρονικόν των Τόκκο’’, που καλύπτει την χρονική περίοδο 1375-1425 περίπου, περίοδον που την καλύπτει και ο Δημήτρης Αλεξανδρής, στο δικό του, τρόπον τινά, Χρονικόν, με τίτλον, ‘‘ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’, ναι, είναι αυτό το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, και σας το παρουσιάζω σήμερα εδώ, στη Γαβαλού, στον τόπο σας.
Ευνόητον, συνεπώς, ότι αυτό το βιβλίο του Δημήτρη Αλεξανδρή, ‘‘ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’, επαξίως κατατάσσεται στα τοπικά Χρονικά, ως το ‘‘Χρονικόν των Ιωαννίνων’’, και το ημέτερον, ‘‘Χρονικόν του Γαλαξειδίου’’, για να μείνουμε στις πόλεις που συγκαταλέγονται εντός του νομού Αιτωλίας & Ακαρνανίας, ως αύτη η πόλις, ονόματι, νυν, Γαβαλού, στην αρχαιότητα ονοματισμένη, Τριχόνειον, πόλις οικισμένη εν τω μέσω τής περιφερειακής ζώνης τής Μακρυνείας, Αιτωλίας, στη νότια παράκτια γαιοζώνη της λίμνης, Τριχονίς.
Ο συγγραφέας τεκμηριώνει για την πόλη, Γαβαλού, ότι πρόκειται για πόλη με χρονικόν ιστορικόν άνυσμα χιλιετιών. Εμείς τις διατρέχουμε, νοερώς, με σπουδή, εγκύπτοντες στις σελίδες αυτού τού βιβλίου-Χρονικού, του Δημήτρη Αλεξανδρή, ‘’ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’.
Με αγαστή εντέλεια, ο συγγραφέας, συγγράφων επί των ημερών μας, τη δική του χρονογραφία Γαβαλούς, καταδεικνύει ότι, με τους χρονογράφους εκκινά η πρόοδος της Ιστοριογραφίας, με της αρχαιότητος πρωτοπόρους, στον 6ον-αρχές 5ου αιώνος, τον Εκαταίον τον Μιλήσιον, εις του οποίου την Χρονογραφία ο τόνος είναι κριτικός, οι Παραδόσεις είναι γραμμένες σε ύφος απλό και ζωηρό, ενώ προσπαθεί με ετυμολογίες να αποδείξει τη σχέση ανάμεσα στο αντικείμενο και το όνομά του.
Εξάπαντος, ο Δημήτρης Αλεξανδρής, συγγράφει ακολουθών στα ιστοριογραφικά κείμενά του τον πρώτον που δίνει επιστημονική Γεωγραφία και Χρονογραφία, τον Ερατοσθένη, που έζησε στον τρίτον αιώνα π.Χ.
Ασφαλώς, ο συγγραφέας, Δημήτρης Αλεξανδρής, για την συγγραφή του ιστορικού περιεχομένου του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου του αυτού, βηματίζει στα δικά μου χνάρια, καταγράφων ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία για την πόλι, Τριχόνειον, ειλημμένα από την δική μου διδακτορική διατριβή, με τίτλον, Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ, σύγγραμμα παραμένον πρωτοπόρον ιστορικο-αρχαιολογικόν εγχειρίδιον σπουδής των αρχαίων πόλεων των Αιτωλών περιφερειακώς της λίμνης Τριχονίδος.
Βέβαια, ο συγγραφέας, Δημήτρης Αλεξανδρής, στο δικό του έργο, προχωρεί επέκεινα. Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο τού βιβλίου του, ‘‘ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’ αναφέρεται στην αρχαία πόλι, Τριχόνειον, και καταδεικνύει ότι, η πόλις, Τριχόνειον, αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις τού ‘‘Κοινού τών Αιτωλών’’, τής Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Ο Δημήτρης Αλεξανδρής, στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του, ποιεί ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορία τής πόλεως, Τριχόνειον, καθώς και στις αρχαιολογικές ανασκαφές που ανέδειξαν την σημαντικότατη παρουσία της πόλεως στην πολιτική ιστορία τού ‘‘Κοινού των Αιτωλών’’. Ύστατη εξ αυτών των αρχαιολογικών ανασκαφών στην πόλι, Τριχόνειον, είναι η ανασκαφή του ‘‘Ασκληπιείου Τριχονείου’’, από την αρχαιολόγο, Μαρία Σταυροπούλου-Γάτση, που ετοιμάζει το δικό της σύγγραμμα, για το υπ’ αυτής ανασκαφέν, ‘‘Ασκληπιείον Τριχονείου’’, στην ανασκαφή του οποίου βρέθηκαν δεκάδες ενεπίγραφες πλάκες με καταγεγραμμένα σε αυτές ονόματα πόλεων, ορισμένα παντελώς άγνωστα ως σήμερα.
Εννοείται ότι, ο Δημήτρης Αλεξανδρής, ασφαλώς και κάνει εντελεχή αναφορά στις γνωστές ως σήμερα, πολλές και σημαντικές, αρχαίες επιγραφές, στις οποίες αναφέρονται πάνω από εκατό αξιωματούχοι τής αρχαίας πόλεως, Τριχόνειον.
Κλείνω την δική μου βιβλιοπαρουσίαση, με επιλεγόμενον την κριτική, αξιολογική κατάταξη με την οποία και εκκίνησα την βιβλιοπαρουσίαση: Το ανά χείρας βιβλίον τού Δημήτρη Αλεξανδρή, ‘‘ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ, Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ’’, επαξίως τον κατατάσσει εις την χορείαν τών ‘‘χρονογράφων’’-ιστοριογράφων, των οποίων την ιστοριογραφία την αναγνωρίζουμε με τον βιβλικόν τίτλον, ΧΡΟΝΙΚΟΝ.
2. ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ, Παρουσίαση βιβλίου << ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ Ο τόπος μας >> του Δημήτρη Αλεξανδρή
Κυρίες και κύριοι, Χρόνια πολλά!
Είναι μεγάλη τιμή και χαρά να σε καλεί κάποιος να μιλήσεις για τον τόπο σου, πιο πολύ δε αν αυτός ο κάποιος είναι ο φίλος και συμμαθητής σου που απ´ τα γυμνασιακά σου χρόνια ένωσες τις κοινές αγωνίες και τα όνειρά σου για μια καλύτερη ζωή. Παλεύαμε, με τα πενιχρά μέσα που μας προσφέρονταν, να ανεβούμε μια σπιθαμή στον ήλιο ψηλότερα.
Αναρωτήθηκα πολλές φορές τι είναι αυτό που μας έκανε και μας κάνει να θέλουμε να γυρίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες φορές στον τόπο που γεννηθήκαμε. Θυμάμαι στα φοιτητικά μου χρόνια, αλλά και στα πρώτα χρόνια της εργασίας μου στην Αθήνα, όταν πλησίαζαν τα Χριστούγεννα, το Πάσχα (με τις ανθισμένες λεμονιές, πορτοκαλιές και νεραντζιές) ή το καλοκαίρι δεν μας χωρούσε ο τόπος στην Αθήνα και φαντάζομαι το ίδιο θα αισθάνονταν και οι άλλοι ξενιτεμένοι συντοπίτες μας. Δεν ζεις ομορφότερες γιορτινές μέρες μακριά από το χωριό σου! Μα κι όταν οι συνθήκες εργασίας ήταν τέτοιες που δεν μας επέτρεπαν να επισκεφτούμε το χωριό μας, τρέχαμε αμέσως στις εκδηλώσεις του συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας για να συναντήσουμε τους συγχωριανούς μας και να νιώσουμε ότι είμαστε με τους δικούς μας ανθρώπους! Τι είναι αυτό που νιώθουμε; Την απάντηση μου έδωσε στο σύλλογο ο αείμνηστος συγχωριανός μας Τάκης Παπαρούνης. Μου είπε λοιπόν ότι ο κάθε άνθρωπος μόλις ανοίξει τα φτερά του έχει την ανάγκη να πετάξει μακριά,να δουν τα μάτια του νέους τόπους, να γνωρίσει καινούριους ανθρώπους και άλλους πολιτισμούς. Να δοκιμάσει τις δυνάμεις του. Εκεί προσπαθεί να στήσει τη ζωή του ( σπίτι, εργασία, οικογένεια). Καταξιώνεται εκεί και σέβεται το νέο τόπο και τον σέβονται οι άλλοι. Ωστόσο δεν σταματά η ανάγκη του για επιστροφή στον τόπο που γεννήθηκε. Έχει την ανάγκη να γυρίσει στο χωριό, στο σπίτι του, να γεμίσει τις μπαταρίες του ,να μιλήσει με τους πρώτους φίλους του,να θυμηθεί τα παλιά. Το χωριό είναι για τον καθένα μας η ζωοδότρα μήτρα από την οποία ξεπηδήσαμε και είπαμε καλημέρα στη ζωή . Αυτό είναι το χωριό για μας που ζούμε μακριά του.
1
Ένα κομμάτι της γνώσης μας γι αυτό είναι η ιστορία του .Από πού έρχεται και πως βρέθηκε στη σημερινή του μορφή; Από πού πήρε αυτό το όνομα και από ποιες φάσεις πέρασε; Ποιοι άνθρωποι πάτησαν πάνω του και τι όνειρα έκαναν κι αυτοί; Όπου κι αν σκαλίσεις το χώμα του έχει και μια ιστορία να σου πει. Ποιοι είναι οι σημερινοί του κάτοικοι και πως βρέθηκαν εδώ; Αυτές τις απαντήσεις προσπαθεί να προσεγγίσει το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα χρονιάρα μέρα. Σήμερα που το μεγάλο μοναστήρι μας γιορτάζει το Γενέσιο της Μεγάλης Μάνας μας της Παναγίας και που το πανηγύρι του ήταν ένα από τα ξακουστότερα στην ευρύτερη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας και όχι μόνο, σήμερα επιλέχθηκε η μέρα παρουσίασης αυτού του βιβλίου που δεν πρέπει να λείψει από κανένα Γαβαλιώτικο σπίτι .Το ρόλο του μοναστηριού τον προσέγγισε η γερόντισσα Μαριάμ, ηγουμένη του μοναστηριού μας, μέσα από το βιβλίο της <<Ιερά Μονή Παναγίας Κατερινούς>> που παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες στο Αγρίνιο. Σε αυτό τονίζεται ο σημαντικότατος ρόλος που διαδραμάτισε το μοναστήρι στην ιστορία του χωριού μας. Όμως όλοι μας ζητάμε απαντήσεις και για άλλα σημαντικά κομμάτια της διαδρομής του και συνεπώς και της δικής μας παρουσίας σε αυτό.
Όπως για παράδειγμα τα επίθετα των συγχωριανών μας που έζησαν παλιά και σήμερα. Στο βιβλίο του Δημήτρη για τον πρωτοκαπετάνιο του Ζυγού αναφέρονται κάποια ονόματα που τα συναντούμε και σήμερα, υπήρξαν όμως και κάποια άλλα που χάθηκαν. Όλοι τους συνδιαμόρφωσαν την ιστορία του χωριού μας. Τι να έγιναν άραγε; Επίσης παρουσιάστηκαν και καινούρια πρόσωπα. Από που ήρθαν, πότε και γιατί στάθηκαν στο χωριό μας; Τις απαντήσεις αυτές τις παίρνουμε μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Γνώριζα την καταγωγή μου, πότε ήρθαν οι δικοί μου στο χωριό. Ο προπάππος ήρθε από τα Άγναντα της Ηπείρου και η γιαγιά μου από τη Βοϊτσά της Ναυπακτίας. Ήταν συγκινητική η διαδρομή τους και είμαι περήφανος γι αυτούς, όμως διαβάζοντας το βιβλίο κατανόησα πλήρως το τι έγινε τότε και γιατί.
Το χωριό μας επίσης ήταν διασκορπισμένο σε μεγάλο κομμάτι του ορεινού όγκου του Αράκυνθου και πολλές οικογένειες αποτελούσαν από μόνες τους έναν συνοικισμό. Ήταν λογικό να συμβεί αυτό αφού κατά την Τουρκοκρατία ,αλλά και μετά, υπήρχαν πολλοί κίνδυνοι που απέτρεπαν την μετακίνηση και μετεγκατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του χωριού μας. Επίσης ήταν και θέμα απασχόλησης (ζώα, ξύλα κ.ά.) Έτσι λοιπόν οργάνωσαν την ζωή τους όσο πιο ασφαλέστερα μπορούσαν μακριά από τον κάμπο της Γαβαλούς. Συνδετικός κρίκος, καθώς φαίνεται, όλων των διασκορπισμένων κατοίκων καθώς και των ανθρώπων που κατέβαιναν χαμηλότερα προς αναζήτηση εργασίας ήταν το μοναστήρι. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω της ασφάλειας που ένιωθαν οι απλωμένοι κάτοικοί του, το χωριό μας ενώθηκε και αναπτύχθηκε. Έφτασε να γίνει το κεφαλοχώρι της περιοχής με όλες τις απαραίτητες δημόσιες υπηρεσίες (Γυμνάσιο, Λύκειο, νοσοκομείο ,ΕΛ.ΤΑ., Ο.Τ.Ε., Ειρηνοδικείο, Αστυνομία, Αγρονομία, Δασαρχείο κ.ά.). Αυξήθηκε ο πληθυσμός του και έγινε ένας ελκυστικός τόπος για νέους ανθρώπους να μείνουν εδώ και να δημιουργήσουν. Η ζωή καθώς φαίνεται τρέχει και μαζί της τρέχουν και οι σύγχρονες ανάγκες των νέων ανθρώπων. Αναζητούν μακριά πια από το χωριό την δημιουργία και την έκφραση και έτσι άρχισε πάλι ο πληθυσμός να μειώνεται. Πιστεύω ακράδαντα ότι πάλι θα πάρει τα πάνω του το χωριό μας, αρκεί γρήγορα να παρθούν αποφάσεις για το μέλλον όλων των όμορφων μερών του τόπου μας (λίμνη, Ζυγός …) καθώς και τη βοήθεια των νέων ανθρώπων στις νέες τεχνολογίες και δραστηριότητες.
Κλείνοντας θα ήθελα να απαντήσω κι εγώ με τη σειρά μου στο ερώτημα <<Τι είναι η Γαβαλού για μένα>> όταν μου τέθηκε. Δυσκολεύτηκα να πω με λόγια ό,τι είχα στο μυαλό μου και την καρδιά. Στην αρχή ένας κόμπος εμπόδιζε τις σκέψεις μου να ορμήσουν προς τα έξω. Μετά το μυαλό έτρεξε ανεξέλεγκτο σαν παιδί που του στέρησαν το παιχνίδι στο καλντερίμι από το λιοτριβειό του Σκούρα, τη στροφή του μαστρο-Βαγγέλη- το καραούλι του Αλεξόπουλου-Κολιόνη - Φλώρου- Κυριαζέικα (τώρα Γουλέικα) –μπαρμπα Στράτο Σκαρμούτσο και να ΄μαι στην Παλιοκαστρίτσα να ατενίζω απ΄το Γλα την πράσινη θάλασσα των καπνών στον κάμπο και πιο πίσω το πέλαγος της Τριχωνίδας. Όλη η φαμελιά καθισμένη γύρω από την αδειασμένη καλάθα να αρμαθιάζουν τον καπνό φύλλο –φύλλο. Μετά οι λιάστρες να ξεροψήνουν τις αρμάθες και οι μικρότεροι να κρεμάνε τις καινούριες.
3
Μας ενοχλεί σήμερα ο καύσωνας όταν το θερμόμετρο δείχνει 39 ,40 ή 41 βαθμούς Κελσίου. Τότε ήταν συνηθισμένο φαινόμενο το 45 ℃. Μέσα δε στις λιάστρες η θερμοκρασία έφτανε τους 55 ℃. Για να δροσιστούμε έπρεπε να βουτήξουμε στον πούντο του Χρέλια ή στην Ανάληψη κι ας μας τσάκιζαν στο ξύλο οι γονείς μας. Στο τέλος τα βαντάκια περίμεναν τις βροχές να μαλακώσουν και να γίνουν δέματα. Κατόπιν παίρναμε μια ανάσα ζωής το Δεκαπενταύγουστο και μετά παίρναμε το δρόμο για το Κελί.Τι να πρωτοθυμηθώ; Περιμέναμε μετά πώς και πώς την καθάριση που ερχόταν λίγο πριν τα παζάρια. Ε, ρε γλέντια ! Οι μικροί έτρεχαν στο Λούνα Παρκ- Συγκρουόμενα και να ακούγονται στο χωριό τα τραγούδια και να αχάει το κλαρίνο στις μπυραρίες Σαλέας –Αράχοβας –Κοκόνης – Αριστόπουλος- Βασιλόπουλος και φωνάρες όπως του Καρναβά, της Τασίας Βέρα, του Ζάχου κ.ά. που σε έκαναν να ανατριχιάζεις. Εμείς οι μικρότεροι περιμέναμε τους μερακλήδες που σηκώνονταν τις μεγάλες ώρες να χορέψουν τα καλά τραγούδια <<Μαραίνομαι ο καημένος>>, <<Σελίμπεης >> , <<Ραστ>> , <<Στην βρύση την κρυόβρυση >> κ. ά. . Τότε που καταλάγιαζε ο κουρνιαχτός από τους χορούς με τα σημαδάκια μελανά και άλλα τέτοια. Αλήθεια, από τότε έχω να πάω σε πανηγύρι, να ακούσω ένα μερακλήδικο τραγούδι ,να σηκωθεί η τρίχα μου. Μετά άρχιζαν τα σχολεία και οι αγωνία μας ήταν να προχωρήσουμε καλά στα γράμματα για να προκόψουμε. Αξέχαστη διαδρομή ήταν το τρέξιμο από του Κουρσάρη – Τασόπουλου –Παπακώστα -Αλή τη βρύση –Γεδεών –Χαρματζή -Αυζωτέικα- Τσέλιος –Αντρέλος- Χρέλιας –Σακούλης- Τομπουλίδης-Καραθανασέικα- αστυνομία- σχολείο. Μόνη προσμονή πια για ξεκούραση ήταν τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά.
Τελικά η ιστορία ενός τόπου γράφεται από τους πρωταγωνιστές του, τους ανθρώπους που τον αποτελούν. Η πρόοδός τους εξαρτάται από τη θέση του τόπου και το κλίμα του.
Όμορφος τόπος, γαλήνιος, ανθρώπινος τόπος
Θα κλείσω την ομιλία μου για τη Γαβαλού με ένα όμορφο ποίημα του Χριστάκη Παλαμά:
ΤΗΣ ΓΑΒΑΛΟΥΣ
Στο μέγα αμφιθέατρο από τη λίμνη γύρω,
του Βραχωριού και του Ζυγού την ήμερη πλαγιάδα,
το Πανηγύρι το διπλό: Εις το χωριό τριγύρω
στέκουν τσαντήρια του Ερμή κι οι θρήσκοι με γιορτάδα.
Ξεκόβουν για προσκύνημα - της Παναγιάς τη Γέννα
στο λόγγο της Κατερινούς τ’ όμορφο Μοναστήρι,
με τα τρεχούμενα νερά, τα λεύκα τα θρεμμένα
και ανταμών’ η ζυγαριά με το θυμιατήρι...
Γιομίζει το καθολικό και τα κελιά βουίζουν
κι άμα σχολάσει η εκκλησιά, ευθύς στο φαγοπότι
Αρχόντοι και Πολιτικοί - και οι πολλοί γυρίζουν.
Εις της πραμάτειας της καλής, το ζοφερό παζάρι.
Αδείλιαστοι στα ψώνια τους και στο χορό οι πρώτοι
και οι γερόντοι στο κελί, ο ύπνος να τους πάρει.
Χριστάκης Παλαμάς
3. ΜΑΡΙΑ ΓΚΟΥΒΕΛΟΥ - ΚΟΝΤΟΠΑΝΟΥ
Σας καλωσορίζω με τη σειρά μου στη σημερινή εκδήλωση, σας ευχαριστώ για την παρουσία σας και το ενδιαφέρον σας και εύχομαι σ΄ όλους ολόψυχα χρόνια πολλά. Βρίσκομαι σήμερα εδώ μ’αυτή την ωραία παρέα για να τιμήσω έναν εκλεκτό συμπατριώτη μας τον κ. Δ.Αλεξανδρή, ανώτατο αξιωματικό της ΕΛΑΣ και του οποίου την πρόσκληση με χαρά αποδέχθηκα προκειμένου να παρουσιάσω μέρος του ιστορικού του πονήματος, που αφορά τη Γαβαλού κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Χωρίς να καταχραστώ το χρόνο σας , με σχετική συντομία θ’αναφερθώ στη Γενική κατάσταση της εποχής ,όπως αυτή περιγράφεται στην εργασία του κ. Αλεξανδρή. Εξάλλου, το να περπατά κανείς στα στενά μονοπάτια της Ιστορίας, κερδίζει πόντους στον τομέα της ατομικής και εθνικής αυτογνωσίας. Ο συγγραφέας του σημερινού βιβλίου με σοβαρότητα , εμβρίθεια, με ακαταπόνητη θέληση και ενδιαφέρον για τον τόπο μας, μας γυρίζει πίσω στα χρόνια τα παλιά τα γεμάτα από καημούς και δάφνες. Μας ταξιδεύει στην εποχή του ΄21΄ και μας συστήνει τους ήρωες αγωνιστές του ζυγού, ονόματα, που και σήμερα ακόμα υπάρχουν. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η επιμονή και υπομονή για τη διακρίβωση στοιχείων που καλύπτουν όλο το φάσμα των ενδιαφερόντων της εποχής εκείνης. Έτσι μαθαίνουμε για την κοινωνική οργάνωση, την οικονομική κατάσταση και την καθημερινότητα της ΠαλιοΓαβαλούς. Ο Ανώνυμος λαiκός ποιητής εύστοχα και με λακωνικότητα μας πληροφορεί:
Η Άρτα πέτρα να γενεί, κι ο Βάλτος να βουλιάζει,το δόλιο το Ξηρόμερο
Θεός να το φυλάξει,κι από τη δόλια Γαβαλού χάρος να μην περάσει.
Κάθε στίχος μια κατάρα και ευχή, κάθε περιοχή,με τον χαρακτήρα της.
Πού βρίσκεται όμως η Παλαιά Γαβαλού; (Παλιογαβαλού την αποκαλούσαν.
Σε απόσταση μιάς ώρας από τη σημερινή. Ο πληθυσμός της γνώρισε κατά τον 16-17-18ο αι.(παρ. σελ.86,87,90). Οι κάτοικοί της, επώνυμοι ήρωες και κλέφτες .Ο συγγραφέας αναφέρει το Δημήτρη Μακρή ΄΄καπετάνιος του ζυγού΄΄ηγέτης και πολέμαρχος, γέννημα και θρέμμα της πατρίδας μας της Γαβαλούς,τον Μήτρο Δεληγιώργη, που έλαβε μέρος σε πολλές μάχες καθώς και στην πολιορκία του Βραχωρίου κ΄ μαζί μ΄αυτούς τους δύο Τσερπελαίους από τη Μακρυνού , τον Θοδωρή Τσάκο από τη Μακρυνού, τους Ντοβαίους από τις Παππαδάτες.τον Μόσχο και τον Γεωργακόπουλο από τη Γαβαλού, τον Μακρυκώστα από τη Μεσάριστα, τους Γκολφιναίους από το Καλφενίκι και πολλούς άλλους επώνυμους και ανώνυμους της περιοχής (παρ.σελ.100).
Έτσι διαβάζοντας κανείς το βιβλίο, γίνεται οικείος και γείτονας
Με τους προγόνους, κάθεται μαζί τους και συνομιλεί νοερά για το χθες και το ΄΄ιστορικό γίγνεσθαι΄΄ και όλο αυτό ο συγγραφέας το προσεγγίζει με απλό και κατανοητό τρόπο. Με γλαφυρότητα.
Επίσης και πολύ παραστατικότητα ο κ. Αλεξανδρής μας περιγράφει τα πολεμικά γεγονότα (παρ.σελ.116). Σαν τέτοια αναφέρει τις απανωτές συγκρούσεις του Αλή Πασά και των απεσταλμένων του με τους ηρωικούς υπερασπιστές της περιοχής (παρ.σελ.116,117 κ 119). Απροσκύνητος παρέμεινε ο Δ. Μακρής παρά το γεγονός ότι πολλά πρωτοπαλίκαρα του αγώνα βρέθηκαν στην αυλή του τυράννου των Ιωαννίνων Αλή Πασά. Σχετικά με την προσωπικότητα του Δ. Μακρή υπάρχουν και διιστάμενες απόψεις. Πολιτικοί, όπως ο Μαυροκορδάτος τον χαρακρηρίζει ανυπάκουο, απείθαρχο, ανόητο και φιλοχρήματο.
Ο Ιστορικός Καρολίδης κακοκέφαλο, πεισματάρη και άξεστο, και ο Φίνλευ τον κατηγορεί για λαφυραγωγό και άνθρωπο του άκρατου πλουτισμού. Είναι γεγονός ότι ο Δ. Μακρής διέθετε κάποια περιουσία από τον πατέρα του, την οποία πολλαπλασίασε μετά από νικηφόρες μάχες και γεγονότα. Η ποίηση όμως ονομάζει το Δ.Μακρή πετρίτη του Ζυγού,προπύργιο και στύλο των Αιτωλών, φίλο των πολέμων και ξεφτέρι. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει ο συγγραφέας στην κλεφτουργιά της περιοχής. Κοντά στον Μακρή ο συντοπίτης Γαβαλιώτης Μήτρος Δεληγιώργης ζευγάρι που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Επανάστασης τ΄21.Κοιτίδα ηρωισμού η Αιτωλία και ορμητήριο κλέφτικης δράσης ο Ζυγός (παρ.σελ. 100).
Κυρίες και κύριοι,θέλω και πάλι από το βήμα αυτό να επαινέσω τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Γαβαλούς Ανδρέα Γούλα για την πρωτοβουλία του προκειμένου να εκδοθεί αυτό το βιβλίο .Θέλω από τη μεριά μου να συγχαρώ το συγγραφέα για τις πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες που αφορούν τον τόπο μας, τη Γαβαλού(ΠαλιοΓαβαλού) και γενικότερα την περιοχή της Αιτωλίας. Το βιβλίο αυτό πιστεύω πως αποτελεί ένα πολύτιμο εφόδιο για όλους μας και δεν πρέπει να λείψει από κανέναν.
Σας ευχαριστώ.
(Η φωτογραφία του κυρίου Βασιλείου Πατρώνη είναι από την βιβλιοπαρουσίαση στο Μεσολόγγι την 28.03.2023 του βιβλίου "Δημήτρης Μακρής" πάλι του ιδίου συγγραφέα κυρίου Δ. Αλεξανδρή)
4. ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Από τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Βασίλη Πατρώνη
Κυρίες και Κύριοι
Αγαπητοί συγχωριανοί και φίλοι,
Λυπάμαι γιατί λόγοι ανεξάρτητοι από τη θέλησή μου δεν μου επέτρεψαν να είμαι απόψε μαζί σας. Σας στέλνω τους χαιρετισμούς μου μαζί με λίγα λόγια για τον τιμώμενο συγγραφέα και το βιβλίο του.
Με χαρά αποδέχθηκα την πρόταση του φίλου Δημήτρη Αλεξανδρή να προλογίσω το βιβλίο του «Ιστορία της Γαβαλούς». Πρώτα απ’ όλα, γιατί η Γαβαλού αποτελεί τον τόπο καταγωγής της οικογένειάς μου. Μέλη της υπήρξαν ο σωματάρχης του αρχικαπετάνιου του Ζυγού Δημ. Μακρή Νικόλαος Πατρώνης (που πολέμησε στο πλευρό του σε όλες τις μεγάλες μάχες του ’21, από το Βραχώρι, το Ζαπάντι και το Μεσολόγγι μέχρι την Αράχοβα) και ο αδελφός του Βασίλειος Πατρώνης που έπεσε στο Μοναστήρι του Αη-Συμιού τη νύχτα της εξόδου του Μεσολογγίου. Μέλος της ήταν επίσης ο θείος μου Κώστας Ανδρ. Πατρώνης, Φυσικός και υπάλληλος της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, που εκτελέστηκε από τους Ναζί το 1944 στην Αθήνα για την αντιστασιακή του δράση σε ηλικία 34 ετών.
Αν και γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Αγρίνιο, διατηρώ πολύ ζωντανές αναμνήσεις και εικόνες από τα παιδικά μου χρόνια στη δεκαετία του 1960 στη Γαβαλού.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά την κοσμοσυρροή και το γλέντι στα «Παζάρια» κάθε Σεπτέμβρη και το ατελείωτο κέφι που συνόδευε το ψήσιμο των αρνιών στο Γαβαλιώτικο Πάσχα. Ο πατέρας μου, δικηγόρος Αγρινίου Σωτήρης Πατρώνης, «πέταγε τη σκούφια του» για να βρεθεί με την πρώτη ευκαιρία στο χωριό του, ιδιαίτερα αν επρόκειτο για γλέντι στο «Κελί της Γαβαλούς». Εκεί τον θυμάμαι στο τσακίρ-κέφι στο τραγούδι και σε στιγμές πραγματικής μυσταγωγίας στον χορό, μαζί με τον Τάκη Παπαρούνη και τον δικηγόρο Βασίλη Πατρώνη, τον Ανδρέα Φαρμάκη, τον Σπύρο Σουφλή, τον Νίκο Παπαρούνη, τον Ανδρέα Σκούρα, τον Μάκο Τσιτσέλη και πολλούς άλλους. Μακάρι να μπορούσα να ξαναζήσω αυτές τις στιγμές, χωρίς τους αποκλεισμούς και τη στενοκεφαλιά της νεότητας, που με έκαναν τότε συχνά να τις σνομπάρω και να τις αποφεύγω…
Πέρα όμως από συναισθηματικά και βιωματικά «ξυπνήματα», το βιβλίο του Δημήτρη Αλεξανδρή αξίζει να διαβαστεί γι’ αυτό που πραγματικά είναι: Η πρώτη πλήρης και συστηματική, πλούσια, ενδελεχής και λεπτομερειακή ιστορία του οικισμού της Γαβαλούς από την αρχαιότητα έως σχεδόν τις μέρες μας. Με αυτή την έννοια, το βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στον χώρο της τοπικής ιστοριογραφίας.
Ο Αλεξανδρής μας είχε δείξει δείγματα της δουλειάς του, ήδη με τα βιβλία του «Η Μακρυνεία στον ευρύτερο χώρο της Αιτωλίας – Μέρος Πρώτο και Δεύτερο» και το πρόσφατο «Δημήτρης Μακρής Ο Κλεφτοκαπετάνιος του Ζυγού – Ο Στρατηγός της Επανάστασης – Οι 1.326 Αγωνιστές του». Το παρόν πόνημά του, προϊόν σύνθεσης παλαιότερων ερευνών του με νέα στοιχεία που φέρνει στην επιφάνεια, εστιάζει ακόμη περισσότερο την ερευνητική του προσοχή στο γεωγραφικό χώρο και επικεντρώνεται στη διαχρονική ιστορική εξέλιξη της Γαβαλούς και των γειτονικών οικισμών της.
Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στο Αρχαίο Τριχώνιο, που αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας, με ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορία του και τις αρχαιολογικές ανασκαφές που την ανέδειξαν, όπως και στις πολλές και σημαντικές αρχαίες επιγραφές, στις οποίες αναφέρονται πάνω από εκατό αξιωματούχοι του αρχαίου οικισμού. Στη συνέχεια και ακολουθώντας το νήμα του χρόνου, ο Αλεξανδρής αναφέρεται στη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο και στην εποχή του Κάρολου Τόκκου, o οποίος στις αρχές του 14ου αιώνα κατέλαβε σχεδόν ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία.
«Η Γαβαλού κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας» είναι ο τίτλος του επόμενου κεφαλαίου, με πλούσια στοιχεία για τη φοροδοτική ικανότητα των οικισμών, όπως προκύπτουν από τα φορολογικά κατάστιχα της Οθωμανικής διοίκησης, αλλά και για την «κλεφτουργιά του Ζυγού» και τον αρχικαπετάνιο της Δημήτρη Μακρή. Η συμμετοχή της περιοχής στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821 αποτελεί επίσης αντικείμενο ενός ξεχωριστού κεφαλαίου, που συνοδεύεται και με τον αναλυτικό κατάλογο των Γαβαλιωτών αγωνιστών της Επανάστασης.
Τέλος, στο κεφάλαιο με τίτλο «Η Γαβαλού στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος», ο συγγραφέας διατρέχει τον 19ο και το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα και αναφέρεται σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο οικισμό, φτάνοντας, ουσιαστικά, μέχρι τις μέρες μας. Μέσα από τις σελίδες του καταγράφονται η πολιτική ζωή και κοινωνική ζωή της ευρύτερης περιοχής της Γαβαλούς, οι διοικητικές μεταβολές, η εξέλιξη του πληθυσμού και των επιμέρους οικισμών, οι οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων, η εκκλησιαστική και η
σχολική ζωή, τα τοπικά έθιμα και λοιπά λαογραφικά στοιχεία, η καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Η έκδοση ολοκληρώνεται με αναλυτικό κατάλογο προσώπων με καταγωγή από τη Γαβαλού που είτε διέπρεψαν στα Γράμματα και τις Τέχνες είτε υπηρέτησαν τη χώρα από ανώτατες διοικητικές θέσεις του κρατικού μηχανισμού.
Ας σημειωθεί ότι το βιβλίο εκδίδεται με πρωτοβουλία του Προέδρου της Τοπικής Κοινότητας Γαβαλούς και του Π.Ε.Σ.Α.Γ. κ. Ανδρέα Γούλα, τον οποίον ο συγγραφέας ευχαριστεί θερμά, δεσμευόμενος ότι τα έσοδα από την πώλησή του θα διατεθούν για τους σκοπούς του Συλλόγου.
Κλείνοντας αυτόν τον σύντομο χαιρετισμό μου, θεωρώ ότι η «Ιστορία της Γαβαλούς» θα αποτελεί εφεξής ένα απαραίτητο βοήθημα για κάθε Γαβαλιώτη, Μακρύνειο και Αιτωλοακαρνάνα που θέλει να ανατρέξει στην ιστορία του τόπου του. Είναι αποτέλεσμα πολυετούς ερευνητικού μόχθου ενός δραστήριου και ανήσυχου τοπικού ιστορικού, διαπραγματεύεται με επάρκεια και αξιοπιστία το αντικείμενό του και αναμφίβολα αποτελεί μια ουσιαστική συμβολή στην τοπική και την εθνική μας αυτογνωσία. Τέλος, θέλω να πιστεύω ότι το βιβλίο του Δημήτρη Αλεξανδρή θα αποτελέσει στο μέλλον ένα σημαντικό έναυσμα και για τους νέους τοπικούς ερευνητές και ιστορικούς, προκειμένου να μελετήσουν και να ερευνήσουν περαιτέρω την ιστορία του τόπου.
Καλή επιτυχία στην εκδήλωσή σας !
Βασίλης Πατρώνης, Καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών.
5. ΟΜΙΛΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΑΒΑΛΟΥΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ
Κύριε Δήμαρχε, κυρίες και κύριοι Καλησπέρα σας και Χρόνια Πολλά.
Είναι η δεύτερη φορά μέσα σε ένα εξάμηνο που ξαναβρισκόμαστε εδώ στον ίδιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου Γαβαλούς, για την παρουσίαση ενός ακόμη βιβλίου.
Το προηγούμενο ήταν ένα ιστορικό βιβλίο για τον καπετάνιο του Ζυγού, Δημήτρη Μακρή και τους αγωνιστές που πολέμησαν στην Επανάσταση του 1821, υπό τις διαταγές του.
Πριν από τρία χρόνια περίπου, ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Γαβαλούς και του ΠΕΣΑΓ, Ανδρέας Γούλας μου πρότεινε να συγγράψω ένα πόνημα με θέμα την ιστορία της Γαβαλούς. Με μεγάλη χαρά ανταποκρίθηκα στο αίτημά του, παραχωρώντας τα πνευματικά μου δικαιώματα, αφού τα τυχόν έσοδα από την πώλησή του θα διατεθούν σε πολιτιστικούς σκοπούς της Τ.Κ. και του Συλλόγου.
Ο τίτλος του βιβλίου είναι «ΓΑΒΑΛΟΥ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ – Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ». Εγώ αν και μεγάλωσα στο Λιθοβούνι, θεωρώ την Γαβαλού ως δεύτερο χωριό μου για τους λόγους που αναφέρω στο εισαγωγικό μου κείμενο του βιβλίου.
Επειδή δεν θέλω να σας κουράσω και αφού οι προλαλήσαντες ομιλητές ανέπτυξαν διεξοδικά όλα τα κεφάλαια, θέλω μόνο να επισημάνω ορισμένα στοιχεία του βιβλίου.
Στο πρώτο κεφάλαιο που αναφέρεται στο Αρχαίο Τριχώνιο για πρώτη φορά καταγράφονται τα ονόματα 110 Αξιωματούχων της αρχαίας αυτής πόλης που έπαιξε μεγάλο ρόλο στην Αιτωλική Συμπολιτεία, μεταξύ των οποίων είναι και 23 τουλάχιστον Τριχόνειοι στρατηγοί. Επίσης καταγράφονται πάνω από 200 επιγραφές από όλη την αρχαία Ελλάδα, ακόμη και από τη Μικρά Ασία, που αναφέρονται σε αρχαίους Τριχονείς. Όλες οι φωτογραφίες των αρχαιολογικών ευρημάτων προέρχονται από το βιβλίο «Τριχόνιον-Άκραι-Μέταπα….Αιτωλών Πόλεις» που εκδόθηκε από τον Σύλλογο Γαβαλιωτών Αθήνας και με την δική μου συνδρομή το 2011, ενώ πολλά στοιχεία για το Αρχαίο Τριχόνιο προέρχονται από την Διδακτορική Διατριβή «Η Χώρα των Αιτωλών» του φίλου Ι. Νεραντζή που εκδόθηκε στο Αγρίνιο το 2001.
Στο δεύτερο κεφάλαιο που αφορά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, εκτός από την Κλεφτουριά του Ζυγού, για την οποία έχουμε μιλήσει και άλλες φορές, συμπεριλαμβάνονται και πέντε Οθωμανικά Κατάστιχα, τα οποία εξασφαλίστηκαν με δαπάνες του Συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας. Τα κατάστιχα αυτά, έχουν μεγάλη σημασία για την ιστορία του τόπου μας, γιατί ταυτοποιούν την ύπαρξη των χωριών μας τουλάχιστον πριν 500 χρόνια, μας πληροφορούν για οικισμούς της περιοχής που σήμερα δεν υπάρχουν (π.χ. Βαρντοβάδα πάνω από το Ζευγαράκι, Τσίστοβα μεταξύ Σιβίστας και Ζευγαρακίου, Δόβρου στα εδαφικά όρια της Γαβαλούς με την Μεσάριστα, Ράικας και Δεσποίνας στη Μακρινού κλπ), καταγράφουν τον αριθμό των οικογενειών κάθε οικισμού καθώς επίσης και τα ονοματεπώνυμα των αρχηγών κάθε οικογένειας και τέλος ορισμένα από αυτά περιέχουν τους φόρους για κάθε παραγόμενο προϊόν, του κάθε οικισμού που καταβάλλονταν στους Οθωμανούς.
Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο «Η Γαβαλού στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος», αναφέρονται αφενός μεν ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο οικισμό και αφ΄ετέρου καταγράφονται η πολιτική και κοινωνική ζωή της Γαβαλούς, οι διοικητικές μεταβολές, η εξέλιξη του πληθυσμού και των επιμέρους οικισμών, οι οικονομικές δραστηριότητες των κατοίκων, η εκκλησιαστική και η σχολική ζωή, τα τοπικά έθιμα και λοιπά λαογραφικά στοιχεία, η καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με αναλυτικό κατάλογο προσώπων με καταγωγή από τη Γαβαλού, που είτε διέπρεψαν στα Γράμματα και τις Τέχνες, είτε υπηρέτησαν τη χώρα από ανώτατες διοικητικές θέσεις του κρατικού μηχανισμού.
Μαζί με τον Πρόεδρο της Τ.Κ. και του ΠΕΣΑΓ, Ανδρέα Γούλα, αναζητήσαμε στοιχεία, φωτογραφίες και ονόματα, που αφορούσαν κυρίως την καθημερινή ζωή των κατοίκων της Γαβαλούς, με αρκετούς να ανταποκρίνονται στο αίτημά μας. Από εμάς έγινε μεγάλη προσπάθεια να μην ξεχαστεί κανένας. Αν όντως αυτό συνέβη δεν ήταν στην πρόθεσή μας και ζητούμε προκαταβολικά συγνώμη.
Τελειώνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω:
-Τους εισηγητές- καθηγητές κ. Ιωάννη Νεραντζή, την κα. Μαρία Γκουβέλου-Κοντοπάνου, τον κ. Βασίλειο Πατρώνη και τον κ. Χρήστο Κυριαζή που μίλησαν για το βιβλίο. Την κυρία Βάσω Κουνέλη που ανέγνωσε την ομιλία του κ. Β. Πατρώνη.
-Την εκπαιδευτικό κα. Αθανασία Φώλου που συντόνισε την συζήτηση.
-Τον Πρόεδρο της Κοινότητας και του ΠΕΣΑΓ Ανδρέα Γούλα ,τον Δήμαρχο Αγρινίου κ. Γ. Παπαναστασίου και τον Αστυνομικό Διευθυντή Αιτωλίας κ. Απόστολο Καπνιάρη που απεύθυναν χαιρετισμό στην σημερινή μας εκδήλωση.
- Τους χορηγούς που βοήθησαν στην έκδοση του βιβλίου.
- Τους κ.κ. Βασίλειο Ταρναρά, Ιωάννη Ανδρεόπουλο, Παναγιώτη Αλεξόπουλο, Παναγιώτη Τασσόπουλο και Ερρίκο Καραθανάση, οι οποίοι μας παρείχαν πληροφορίες.
-Την Δ/ντρια του Δημοτικού σχολείου Γαβαλούς κα. Μαρία Κόκιου για την φιλοξενία στην αίθουσα του σχολείου.
-Το φίλο Απόστολο Καρακώστα για την φωτογράφηση και την κάλυψη της εκδήλωσης.
-Τέλος ευχαριστώ θερμά όλους εσάς που βρεθήκατε απόψε στην παρουσίαση του βιβλίου.
==============
Α.Κ.Κ.
